У Беларускім рэспубліканскім тэатры юнага гледача прайшла прэм’ера камедыі “Не па сваёй ахвоце лекар”

Партэр у захапленні

Ад спектакляў ТЮГа заўсёды чакаеш нечаканага свята. Неяк міжволі хочацца яго адчуць. Тэатр упэўнена ігнаруе камерцыйную драматургію, робіць усё, каб захаваць традыцыі добрага беларускага слова. Але пры гэтым калектыў Уладзіміра Савіцкага не забывае аб тым, у якім насычаным інфармацыяй грамадстве мы жывём, як сёння хутка змяняецца гумар, як непазбежна на нас уплываюць інтэрнэт і іншыя медыя. Тэатр Савіцкага імкнецца адпавядаць сучаснасці і рэаліям, і гэта ў яго атрымліваецца. І нельга не заўважыць, што сучаснае жыццё, мітуслівае і часам нават агрэсіўнае, у спектаклях тэатра прысутнічае.

Прэм’ера “Не па сваёй ахвоце лекар” — фарс у самым высокім сэнсе гэтага слова.

Нядаўна тут адбылася нечаканая прэм’ера — цікавая версія вядомай камедыі Мальера “Не па сваёй ахвоце лекар” у пастаноўцы мастацкага кіраўніка тэатра Уладзіміра Савіцкага. У лепшым сэнсе у гэтым спектаклі ўвасоблены фірмовы стыль ТЮГа: пераклад Рыгора Барадуліна, мастаком выступіла таленавітая Валянціна Праўдзіна, цікавую і вельмі сучасную харэаграфію прапанавала вядомы харэограф Дзіна Юрчанка.

Але галоўную асалоду атрымліваеш, калі назіраеш за акцёрскімі пераўтварэннямі. Рэжысёр Савіцкі запрасіў трупу “пахуліганіць”, і кожны выканаўца існуе ў вельмі эксцэнтрычным малюнку, што ўсё разам толькі насычае рознымі колерамі спектакль. Кожную хвіліну не ведаеш, чаго чакаць ад герояў. Усе яны тут легкадумныя французы, у якіх толькі каханне ды грошы ў галаве.

Лаўрэат II Нацыянальнай тэатральнай прэміі Аляксандр Палазкоў, які выконвае ролю Зганарэля, спачатку іграе ахвяру абставін: яго, ціхага збіральніка смецця, прымаюць за вядомага лекара! Але потым уваходзіць у густ такой змены лёсу.

У нейкі момант нават здаецца, што Зганарэль сам паверыў у тое, што ён медыцынскі свяціла. Але цяжка не паверыць у такое, калі кожнае тваё слова пакорліва гатовы выслухаць гарадскі галава Жаронт (Мікалай Лявончык), а яго дачка Люсінда (Лізавета Шукава) закахалася ў цябе і з усіх бакоў ты чуеш толькі кампліменты...

Канешне, снобу-заўзятару такая гульня ў фарс, можа, і не прыйдзецца даспадобы. Вельмі цікавая думка вядомага французскага гісторыка і пісьменніка Жоржа Барданова з гэтай нагоды прыводзіцца ў праграмцы: “Сюжэт п’есы “Не па сваёй ахвоце лекар” узяты з сярэднявечнага фабліа “Вілан-лекар”... З першага спектакля — велізарны поспех. Буало ды іншыя знаўцы моршчацца, але партэр у захапленні... Дзеянне камедыі вылучаецца надзвычайнай прастатой, амаль прымітыўнасцю і надзіва рэдкай непраўдападобнасцю. Персанажы — размаляваныя крыклівымі фарбамі лялькі з вясёлымі тварыкамі. Замест псіхалогіі — па-сялянску няўклюднае, дзіцячае свавольніцтва. Але ў гэтым фарсе — вяртанне да вытокаў. Тут адчуваеш жыццярадасны дух нашых бацькоў...”

Галоўную ролю Зганарэля выконвае лаўрэат II Нацыянальнай тэатральнай прэміі Аляксандр Палазкоў.

Цяпер зразумела, што гэтае вяртанне да камедыйных вытокаў і было асноўнай мэтай Уладзіміра Савіцкага. Ён прапанаваў гледачу яскравае відовішча, іранічнае і гарэзлівае, але кожная дэталь тут працуе на агульны змест. Гэта нясумна і вельмі смешна, часам нават не ведаеш, як рэагаваць. Калі дарослыя людзі вядуць сябе сапраўды як малыя дзеці, неяк губляешся. На такую прастадушнасць гатова толькі вельмі самадастатковая трупа. У гэтай прастадушнасці — вялікая ачышчальная моц. Усё часцей наш тэатр, наадварот, хоча паказацца разумнейшым, чым ён ёсць.

І вось з’яўляюцца ў нас рэбусы, не зразумелыя нікому, акрамя самога пастаноўшчыка і яго верных прыхільнікаў. Але глядач, крытык павінны ўглядацца ў гэтую фантазію, знаходзіць там падставу для нейкіх разваг. А аўтар фантазіі сядзіць побач і толькі пасмейваецца.

І ўжо на наступны дзень бяжыць у сацыяльныя сеткі, каб абрынуцца на ўвесь свет: “Мяне не зразумелі!..”

Быць зразумелым, прастадушным у наш час цяжэй, чым заставацца незразумелым. Незразумелым быць лёгка. Можна сысці за інтэлектуала. ТЮГ прапанаваў гледачу дробязь, жарт, але ў ім адчуваецца такое вольнае паветра, што можна быць натхнёным ім некалькі дзён. У спектаклі няма ніякага дыктату ў дачыненні да залы — Савіцкі не прымушае нас верыць у тое, што адбываецца на сцэне. Здаецца, ён сам у захапленні ад такой прастаты, напору і непраўдападобнасці, пра якую пісаў французскі гісторык. Канешне, нехта і будзе бачыць толькі гэты першы план — прыгожыя ногі Люсінды, яе абдымкі з галоўным героем, непаўторны французскі гумар, — але мне здаецца, што большасць усё ж такі задумаецца. Ці не адбываецца ў жыцці так, што нас прымаюць не за тых, кім мы з’яўляемся? І павінны доўгі час (калі не ўсё жыццё) выконваць чужую ролю. Мальер пісаў пра ідэнтычнасць самому сабе, пра наша невынішчальнае пакланенне перад чынамі і званнямі. А колькі сёння ў нас развялося “па сваёй ахвоце лекараў”, усялякіх шарлатанаў, якія гатовы вылечыць любую хваробу самым эксцэнтрычным спосабам, — толькі плаці! І вось мы ўжо маем сапраўдны феномен, пра які нам кажуць СМІ і Андрэй Малахаў. Але потым высвятляецца, што ў такого феномена няма ні дыплома, ні медыцынскай адукацыі.

Таму “Не па сваёй ахвоце лекар” — гэта яшчэ і спектакль-папярэджанне. Не трэба вельмі ўражвацца “аўтарытэтамі”, пра якіх вы даведаліся з чужых вуснаў.

pepel@sb.by
Полная перепечатка текста и фотографий запрещена. Частичное цитирование разрешено при наличии гиперссылки.
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter