Мінску прысвячаецца
Андрэй КРАПІЎКА ўжо некалькі дзесяцігоддзяў займаецца рэстаўрацыяй старадрукаваных кніг
Май Данцыг, Уладзімір Стэльмашонак, Іван Ахрэмчык, Васіль Сумараў, Оскар Марыкс, Язэп Драздовіч, Мікалай Дучыц… Яны пакінулі нам свой Мінск у карцінах. Розных жанраў, фарбаў і настрояў. У кагосьці ён чырвоны, у кагосьці ў цёплых тонах, а ў кагосьці выключна чорна-белы. Старажытны і сучасны, даваенны і пасляваенны, урачысты і паўсядзённы, горад плошчаў, праспектаў і спальных раёнаў – кожны перадае аблічча любімага горада па-свойму. Куратар выставы — загадчыца аддзела сучаснага беларускага мастацтва Кацярына Ізафатава:
— Усяго ў экспазіцыі больш за 90 твораў жывапісу, графікі і скульптуры. Мы ставім на мэце паказаць Мінск шматпланавым як у часе і тэмах, так і ў мастацкіх стылях, наблізіцца да разумення тэмы горада ў беларускім выяўленчым мастацтве, выявіць кола ідэй, матываў і прыёмаў унутры гэтай тэмы, іншымі словамі — асэнсаваць і паказаць нейкі зрэз гарадской іканаграфіі. Выстава дае рэдкую магчымасць убачыць у адзінай выставачнай прасторы работы нашых мастакоў розных пакаленняў, мастацкіх традыцый і стылявых арыенціраў, створаныя практычна за 100 гадоў.
Уладзімір СТЭЛЬМАШОНАК, «Маладыя будаўнікі Мінска», 1957 г.
Мастацкія палотны, прысвечаныя Мінску, можна ўбачыць ужо сёння, а праз некалькі дзён можна будзе і пагартаць аднайменны альбом «Горад. Архітэктура. Мы», выдадзены «Мастацкай літаратурай». Там яшчэ больш жывапісу, графікі і скульптуры ад нашых лепшых мастакоў.
Побач з мастацкімі творамі ў музеі і фотаздымкі Мінска. Іх аўтары – Мікалай Міхалап і Анатоль Тычына. Яны паказваюць горад у 1930—1960-я гады — у час яго актыўнага будаўніцтва і аднаўлення. Многія з гэтых фатаграфій ніколі не публікаваліся. Здымкі трапілі ў архіў музея ўжо пасля смерці абодвух мастакоў з іх сямейных альбомаў і не прэтэндуюць на высокую якасць. Гэты, хутчэй, рабочы, дапаможны матэрыял закліканы зафіксаваць тыя ці іншыя аб'екты, якія ў той час цікавілі мастакоў. Яны, нягледзячы на розніцу ва ўзросце, ведалі адзін аднаго і да вайны, былі добрымі сябрамі. Міхалап узначальваў Карцінную галерэю, Тычына працаваў мастаком у Музеі рэвалюцыі. Калі пачалася вайна, Тычына першым кінуўся дапамагаць Міхалапу пакаваць экспанаты галерэі. Іх аб'ядноўвалі не толькі творчыя прыхільнасці, але і любоў да Мінска, дзе яны, сустракаючыся і падоўгу шпацыруючы, радаваліся кожнаму новаму будынку або скульптурам, якія з'яўляліся ў горадзе. Захаваўся фотаздымак 1950-х гадоў, калі абодва мастакі стаяць у роздумах на беразе разлітай Свіслачы.
Па слядах Скарыны
На жаль, у мастацкім музеі няма арыгіналаў Скарыны, але гэта не значыць, што яму няма чаго паказаць на 500-годдзе беларускага кнігадрукавання. Калекцыя старадрукаванай кнігі налічвае 192 адзінкі, 15 з іх выдадзены на беларускіх землях, маюцца на ўвазе Магілёўская, Полацкая і Віленская друкарні. Самае старажытнае з іх – Евангелле 1600 года. Яно і стане галоўным экспанатам міні-выставы, якая адкрыецца ў верасні.Наіўна было б думаць, што кніга, выдадзеная пяць стагоддзяў таму, знаходзіцца ў выдатным стане. Галоўны вораг такіх экспанатаў – не час і нават не чалавек, а кісларод, які разбурае паперу. Па сутнасці, гэтаму рарытэту пашчасціла: яго ўжо рэстаўравалі ў 1942 годзе. Рабілі гэта браслаўскія стараверы, якія ёю тады і карысталіся. Праўда, рабілі гэта не па навуцы, а, хутчэй, па натхненні. Яны ж на кожнай старонцы тады пакінулі і свае пячаткі. Але сёння яны ёсць толькі на некалькіх старонках – рэстаўратар, што называецца, пакінуў іх для гісторыі.
Прозвішча чараўніка, які і працаваў над Евангеллем XVI стагоддзя, — Андрэй Андрэевіч Крапіўка. Чалавек ён заняты і негаваркі, таму пра яго справу нам расказвае намеснік дырэктара музея Сяргей Вечар:
— Сёння гэта найлепшы рэстаўратар па старадрукаванай кнізе. Ён аднавіў шмат каштоўных экзэмпляраў, у тым ліку кнігі Францыска Скарыны. Калі вы сёння зойдзеце ў музей Нацыянальнай бібліятэкі, то пад «Малой падарожнай кніжыцай» убачыце надпіс «Рэстаўратар А. Крапіўка».
Язэп ДРАЗДОВІЧ, «Выгляд з боку бальнічнага саду на плошчы Свабоды», 1919 г.
З ім, дзякуй богу, у музеі праблем няма. Майстэрню ў неабходным памеры забяспечваюць спецыяльнай замежнай паперай, зробленай па тэхналогіях XVI—XVII стагоддзяў. Ёсць там і асятровы клей – важны кампанент у справе аднаўлення экспанатаў. Сёння ён ужо не вырабляецца, звычайна замест яго выкарыстоўваюць сінтэтычны матэрыял, але ў нашай краіне ёсць яшчэ добры запас з мінулых гадоў.
Словам, сёння Евангелле Віленскай друкарні Мамонічаў адрэстаўравана на 95 працэнтаў. Зроблена і новая вокладка. На жаль, арыгінальная не захавалася. Ужо браслаўскія стараверы карысталіся пераплётам, зробленым кімсьці ў XIX стагоддзі. На выставе ж кніга будзе прадстаўлена ў вокладцы, вельмі блізкай да той, што была зроблена пяцьсот гадоў таму. Разам з ёю на невялікай экспазіцыі будуць паказаны і некалькі старажытных эспанатаў, выдадзеных на беларускіх землях. Іх стан дазваляе прадставіць іх наведвальнікам. На жаль, пераважная большасць калекцыі старадрукаванай кнігі ў музеі ў той ці іншай ступені патрабуе рэстаўрацыі. Кіраўніцтва ўстановы вельмі дбае пра пераемнасць. Там прыкладаюць намаганні, каб у кожнага вопытнага майстра з’явіліся свае вучні. Тады гэта справа развівалася б хутчэй. Але ў любым выпадку ў НММ не губляюць надзеі, што ў 2019 годзе, калі музей будзе святкаваць свой 80-гадовы юбілей, яны зробяць чарговую рэстаўратарскую справаздачу і сярод экспанатаў будзе яшчэ больш старажытных кніг.
stepuro@sb.by
