Обзор книг от Людмилы Рублевской

Отголоски эпох


Раман 1920 — 1930‑х гадоў. Том 18

Мастацкая лiтаратура, Мiнск, 2019

Працягваецца выдатная серыя «Залатая калекцыя беларускай лiтаратуры». На гэты раз у том увайшлi раманы 1920 — 1930‑х гадоў. Эпоха, калi актыўна стваралi пiсьменнiкi пакалення «Маладняка» i «Узвышша» — эксперыментавалi, спяшалiся засвоiць прыёмы псiхалагiчнай прозы, фiласофствавалi, фармулявалi беларускую iдэю. А потым большасць з iх былi рэпрэсаваныя, а iх творы надоўга выкрэсленыя з гiсторыi. Сёння мы зноў знаёмiмся з беларускiм мэйнстрымам той эпохi. Гэта раманы Янкi Нёманскага «Драпежнiкi», Платона Галавача «Праз гады», Лукаша Калюгi «Пустадомкi» i Сымона Баранавых «Калi ўзыходзiла сонца». Сапраўднае iмя Янкi Нёманскага — Iван Андрэевiч Пятровiч, сюжэт яго рамана даволi тыповы. Шклозавод, дзе бязлiтасныя паны эксплуатуюць рабочых. Дачка настаўнiка прыгажуня Зося вагаецца памiж рэвалюцыянерам Зыкавым, якi хоча ажанiцца з паненкай i далучыць яе да барацьбы, i цынiчным маладым панам Ляскоўскiм, якi робiць Зосю сваёй каханкай. Дынамiчнасць аповесцi сiнтэзуецца з каларытнай мовай. Янку Нёманскага расстралялi ў 1937‑м — тады ж, калi i наступнага аўтара — Платона Галавача. «Ранiцаю дзевятага мая 1913 года ў аўдыторыях Санкт‑Пецярбургскага ўнi­вер­сiтэта, на Васiльеўскiм востраве, дазналiся пра самагубства студэнта Кулiкоўскага. I гэтай жа парой на пляцы, каля Iсакiеўскага сабора, юнак гадоў дзевятнаццацi — дваццацi, апрануты ў студэнцкае палiто, перадаў хлапчуку‑газетчыку запiску для сваёй знаёмай, якая жыла на Галадаi». Так пачынаецца раман Галавача «Праз гады», прысвечаны лёсу рэвалюцыянера Буднiка. У сваёй перадсмяротнай запiсцы Галавач пiсаў: «Гiсторыя яшчэ скажа праўду пра нас». «Можа б, лепш было, каб цыганка паваражыла» — а гэта першы сказ рамана Лукаша Калюгi «Пустадомкi» пра цяжкае жыццё дарэвалюцыйнай вёскi i рэвалюцыйную барацьбу, але зноў жа — добрая псiхалагiчная проза. Раман яшчэ адной ахвяры рэпрэсiй, Сымона Баранавых, «Калi ўзыходзiла сонца» — пра змаганне з белапалякамi, адважных беларускiх падпольшчыкаў i чырвонаармейцаў. Вядома, у кожнага твора ёсць свой час, калi ён павiнен прагучаць. Магчыма, для названых раманаў гэты час ужо мiнуў — але лепей думаць, што ў кожным ёсць тое, што ўзнясе яго над часам.
Белорусские романы 1920 — 1930‑х годов — это целая эпоха в литературе, которую еще только предстоит осмыслить.
Анджэй Сапкоўскi. Вядзьмар. Апошняе жаданне

Мiнск, выдавец А.М.Янушкевiч, 2019

Кнiжка‑падзея, якую нельга прамiнуць: першы пераклад культавага фэнтэзi польскага пiсьменнiка Анджэя Сапкоўскага на беларускую мову. Для маладой перакладчыцы Кацярыны Мацiеўскай гэта амбiцыйны праект. Бо свет, створаны Сапкоўскiм, мае шматлiкiх прыхiльнiкаў, у iм iснуюць каноны. Сама назва «Вядзьмар» у рускiм перакладзе гучыць як «Ведьмак», у арыгiнале — Wiedzmin. Але насамрэч галоўны герой кнiгi зусiм не тое, што «вядзьмак». Гэта асаблiвы ордэн вынiшчальнiкаў пачвар. Туды бяруць хлопчыкаў i праводзяць над iмi жудасныя эксперыменты, выклiкаючы мутацыю арганiзма. Тыя, хто выжыў, могуць бачыць у цемры, паскарацца, валодаюць павышанай рэгенерацыяй… Iх не лiчаць за людзей. Можа, таму перакладчыца ўжыла менш вядомае слова «вядзьмар». Цiкава атрымалася i з iмем iншага персанажа — сябрука вядзьмара Геральта, вандроўнага барда, у рускiм перакладзе — «Лютика», што перадае пяшчотную натуру паэта. У перакладзе Мацiеўскай бард набывае iмя Казялец — так гучыць па‑беларуску назва кветкi. Свет Сапкоўскага фэнтэзiйны, але там гучаць актуальныя праблемы. Ролю «карэнных народаў», амаль вынiшчаных каланiзатарамi, выконваюць эльфы. Нягледзячы на сярэднявечны антураж, тут ёсць адважныя кабеты, якiя кiруюць лёсам i дзяржавамi. Дый монстры далёка не ўсе насамрэч заслугоўваюць смерцi — некаторыя куды чалавечней за сваiх забойцаў. Вядзьмар Геральт якраз i задумваецца над такiмi пытаннямi. У iм бачаць машыну для забойства — а ён высакародны рыцар i фiлосаф. У сюжэт уплеценыя i славянская мiфалогiя, i алюзii на сусветную лiтаратуру, i проста аўтарскi гумар.


Джек Хартнелл. Голое Средневековье. Жизнь, смерть и искусство в Средние века

Издательство АСТ, Москва, 2019

Это серьезное исследование известного английского историка искусств, но написанное популярным языком и столь изобилующее удивительными фактами, что подходит для широкого читателя. Любимые темы Хартнелла — визуальная культура и история медицины. Вы узнаете, какими болезнями страдали люди Средневековья и как именно их лечили, увидите иллюстрации из трактатов по медицине, полистаете записную книжку странствующего французского хирурга XV века Жана Жиспандена. Даже узнаете английский рецепт XV века «для прочистки мозгов» на основе имбиря, черного перца, шалфея, иссопа и прочих ароматных трав. Загадочный мир Средневековья, с одной стороны, далек от стереотипов, с другой, действительно изобилует загадками. Как знаменитые шпалеры из французского замка Клюни, на которых изображена прекрасная дева в окружении зверей — единорог, обезьяна, попугай, лев… Возможно, это изображение души и чувств человека? А слышали когда‑нибудь о Гвидоновой руке? Итальянский музыкальный теоретик Х века Гвидо Аретино использовал кисть руки для заучивания песен. Придумал шестиступенный звукоряд и расположил каждую из нот в одной из девятнадцати точек на суставах пальцев. В книге очень много иллюстраций — от иконописи до крамольных рисунков на полях летописей.
Средневековый рецепт «для прочистки мозгов» содержал имбирь, черный перец и иссоп.
Издания для обзора предоставлены книжным магазином «Академическая книга».  Минск, пр. Независимости, 72

Полная перепечатка текста и фотографий запрещена. Частичное цитирование разрешено при наличии гиперссылки.
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter