W regionie zamieszkuje prawie 600 milionуw osуb. Białoruska dyplomacja, ktуrej celem nadrzędnym jest działalność gospodarcza, uaktywnia kontakty w tym zakresie. W pierwszej kolejności z takimi państwami jak Brazylia, Wenezuela, Kuba, traktowane jako placуwka “podboju” Ameryki Łacińskiej. W ubiegłym roku wymiana handlowa Białorusi i państw południowoamerykańskich wynosiła 2,8 miliarda dolarуw USA. Dziesięć lat temu na region przypadał jeden procent białoruskiego eksportu, w chwili obecnej trzy procent. Zważając na odległość i częstokroć nawiązywanie kontaktуw od zera, prawdopodobnie sytuacja wygląda nieźle. Chociaż cele z całą pewnością są bardziej ambitne.Pozytywna energia
W ciągu zaledwie kilku lat Wenezuela dla Białorusi z przeciętnego kraju Ameryki Łacińskiej urosła do miana głуwnego partnera. Aleksander Łukaszenko i Hugo Chavez spotykają się kilka razy do roku.
Przed 2007 rokiem do Wenezueli eksportowaliśmy prawie wyłącznie nawozy potasowe. Dziś na ten kraj przypada około 2,5 procent wymiany handlowej. To więcej niż na sąsiednią Litwę i takie państwa europejskie jak Wielka Brytania i Włochy.
W ubiegłym roku wielkość białoruskiego eksportu wyniosła 302 miliony dolarуw USA. Import prawie 650 milionуw dolarуw USA. Gwałtowny (prawie od zera) wzrost importu wiąże się z kupnem wenezuelskiej ropy naftowej. Kontrakty, ktуre pozwoliły zmniejszyć uzależnienie od rosyjskich surowcуw, warto uznać za największe osiągnięcie białorusko-wenezuelskich stosunkуw gospodarczych.
Od maja i do końca 2010 roku Białoruś nabyła w Wenezueli 1,8 miliona ton ropy naftowej po 647 dolarуw USA za tonę na łączną kwotę 1,16 miliarda dolarуw USA. Gdy w październiku ubiegłego roku Hugo Chavez przyjechał do Mińska, w obecności dwуch prezydentуw “Białoruska spуłka naftowa” i “Petroleos de Venezuela” podpisały kontrakt na lata 2011 — 2013, zgodnie z ktуrym na Białoruś co roku będzie dostarczanych do 10 milionуw ton ropy naftowej.
Wtedy też podpisano memorandum pomiędzy “Belarusneft” i “Wenezuelską spуłką naftową” o przekazaniu dwуch nowych złoży oprуcz istniejących w wenezuelskich preriach wspуlnej rafinerii “PetroleraBeloVenezolana”. Białoruska strona będzie wydobywać ponad milion ton ropy naftowej rocznie. Politolog Jerzy Szewcow uważa, że w chwili obecnej Białoruś nie jest uzależniona od dostaw ropy naftowej z Rosji. Jego zdaniem kontrakt z Wenezuelą pozwoli Mińskowi budować nowe stosunki z Moskwą w tej branży.
“Razem zużywamy około 21 milionуw ton ropy naftowej rocznie, dostawę 10 milionуw ton ropy naftowej zakłada podpisany kontrakt z Wenezuelą. Dziesięć milionуw ton ropy naftowej rocznie zaspokaja potrzeby wewnętrzne Białorusi i nawet trochę więcej — powiedział Jerzy Szewcow. — Na potrzeby wewnętrzne potrzebujemy około 8 milionуw ton. Resztę ropy naftowej przerabiamy, by eksportować produkty ropopochodne”.
Handel jako dźwignia postępu
Oprуcz wspуłpracy energetycznej Białorusi zależy na kooperacji przemysłowej z Wenezuelą. Jest to wypłacalna gospodarka, 80 procent dochodуw w walutach obcych ma z eksportu ropy naftowej. Co ciekawe mimo skomplikowanych relacji politycznych głуwnym partnerem handlowym Wenezueli są Stany Zjednoczone, na ktуre przypada około jednej trzeciej wymiany handlowej. Przy tym własny przemysł kraju jest dość słaby, jest popyt na białoruskie wyroby, istnieje obiektywna potrzeba założenia wspуlnych zakładуw montażowych.
Pierwszy wiceminister Włodzimierz Siemaszko opowiedział, że jesienią w Wenezueli ruszy kilka zakładуw. “Zakładamy, że 31 października 2011 roku uruchomimy zakład montażowy ciągnikуw MTZ i ciężarуwek MAZ” — dodał. W zakładach będzie montowanych 10 tysięcy ciągnikуw i 5 tysięcy samochodуw rocznie. W przyszłości będą montowane także ładowarki.
Celem utrwalenia pozycji białoruskich pojazdуw na wenezuelskim rynku rozpatruje się możliwość sprzedaży pakietуw akcji białoruskich zakładуw budowy maszyn temu państwu. Aleksander Łukaszenko oświadczył, że prowadzi rozmowy z Hugonem Chavezem o sprzedaży kontrolnego pakietu akcji Mińskiego Zakładu Samochodowego. “Chavez zaproponował kupno części akcji i to za duże pieniądze. Odpowiedziałem, że z przyjemnością. Pod warunkiem, że będzie promował MAZ w Ameryce Łacińskiej” — powiedział prezydent.
Oświadczenie wydane zostało na tle krążących pogłosek o zamiarach rosyjskich inwestorуw i braku pewności co do łącznej wartości zakładu. Prawo gospodarcze jest proste: im więcej nabywcуw, tym większa cena.
W Wenezueli jesienią ruszy także cegielnia, ktуra będzie produkowała 100 milionуw sztuk cegły rocznie. Wspomoże realizację dużych projektуw budowlanych prowadzonych obecnie przez Białorusinуw w Wenezueli. Białoruscy budowlańcy zbudują w rуżnych miastach 15 tysięcy mieszkań, pierwsze z nich zostaną oddane do użytku w najbliższych miesiącach.
Dla Białorusi wzrost eksportu swoich wyrobуw i usług jest najważniejszym zadaniem. Do 2014 roku saldo w handlu zagranicznym ma wynosić zero. W ubiegłym roku ujemne saldo w handlu wyrobami i usługami wyniosło rekordowe dla Białorusi 7,5 miliarda dolarуw USA. Do kraju więc wpływa za mało waluty, co może spowodować kłopoty w gospodarce.
Dodatkowym powodem do zwiększenia dostaw do Wenezueli dla branży budowy maszyn jest zmniejszenie zlecenia państwowego na Białorusi, nie może już liczyć na niego jak dotychczas. Uprzedził o tym Włodzimierz Siemaszko. Tak, zlecenie państwowe na kombajny “Gomselmach”, ktуre w bieżącym roku wynosi około pуłtora tysiąca sztuk, w przyszłości będzie mniejsze, ponieważ potrzeby rynku krajowego zostały zaspokojone, producenci powinni wchodzić na rynki zagraniczne.
Dobry klimat dla wspуłpracy
O tym, że Kuba obok Wenezueli jest ważnym partnerem Białorusi w Ameryce Łacińskiej po raz kolejny oświadczono w trakcie wizyty w Mińsku ministra spraw zagranicznych tego kraju Bruno Rodrigueza Parrilli. Podczas ostatniej wizyty Aleksandra Łukaszenki w Caracas Hugo Chavez zaproponował realizować trzystronne projekty Białorusi, Wenezueli i Kuby. “Myślę, że nadszedł czas zabrać się do tych projektуw. Białoruś zamierza wnieść istotny wkład w ich realizację” — powiedział prezydent ministrowi Kuby. Dwukrotnie w okresie swojej prezydentury — w 2000 i 2006 roku — był z wizytą na Kubie, co świadczy o zainteresowaniu rozwojem tego kierunku polityki zagranicznej.
Jeśli chodzi o bezpośrednie stosunki białorusko-kubańskie, Białoruś jest prawdopodobnie jedynym państwem poradzieckim, ktуre zachowały ciepłe stosunki nawiązane przez Kubę i ZSRR. Mimo odległości i innych przeszkуd w postaci rуżnych sankcji ze strony państw zachodnich, z powodu ktуrych cierpią oba państwa. Dnia 22 lutego pierwszą akcją w programie wizyty hawańskiej delegacji było złożenie wieńcуw przed pomnikiem Zwycięstwa w Mińsku. Wzruszający moment... Nasz szczegуlny status podkreśla ten fakt, iż Białorusini mogą jeździć na Kubę bez wiz. Ten popularny w świecie kierunek turystyczny dziś aktywnie oswajają obywatele Białorusi.
Od 1992 roku, gdy nawiązano stosunki dyplomatyczne pomiędzy dwoma państwami, głуwnym celem jest przekonwertowanie dobrych relacji pomiędzy narodami we wspуłpracę gospodarczą. Na razie pod tym względem Kuba zostaje w tyle w porуwnaniu z Wenezuelą. Przejście od czystej dyplomacji do działalności gospodarczej zachodzi bardzo powoli. W ubiegłym roku Mińsk i Hawana w handlu osiągnęły kwotę w wysokości zaledwie 7,5 miliona dolarуw USA. W trakcie wizyty Brunona Rodrigueza Parrilli dyskutowano o tym, jak poprawić sytuację.
Zdaniem prezydenta istnieje dużo wspуlnych projektуw, co prawda ich realizację zahamował światowy kryzys ekonomiczny. Jak uważa Aleksander Łukaszenko najważniejszy jest powrуt do wcześniej opracowanych projektуw. “Uważam, że warto odważniej realizować projekty” — powiedział kubańskiemu ministrowi. Prezydent oświadczył o zamiarze Białorusi udzielić pomocy Kubie w zakresie modernizacji technicznej zakładуw, założeniu wspуlnych przedsiębiorstw produkujących ciągniki i samochody. Projekt z zakładem ciągnikуw, jak oświadczono, powinien ruszyć już w przyszłym roku.
Minister spraw zagranicznych Białorusi Sergiusz Martynow powiedział: “Na Kubie w chwili obecnej jest dużo pojazdуw białoruskich producentуw, między innymi ciągniki i autobusy. Uzasadnione jest założenie serwisуw autoryzowanych, a także promowanie białoruskich producentуw w regionie”.
Prezydent nazwał obiecującą wspуłpracę w zakresie produkcji cukru. Chodzi o nabycie przez Białoruś dużych ilości kubańskiej trzciny i produkcję z niej cukru. Kuba słynie nie tylko z trzciny cukrowej. Kubańska medycyna jest znana na całym świecie, aktywnie rozwija się farmaceutyka, technologie biologiczne. Mińsk liczy na wymianę doświadczenia w tych dziedzinach.
Jak dowiedzieliśmy się, w najbliższym czasie dwa państwa zamierzają założyć wspуlny zakład produkujący leki przeciwrakowe nowej generacji. Opowiedział o tym sekretarz Wydziału Chemii i Nauk o Ziemi NAN Białorusi profesor Sergiusz Usanow. “Chodzi o nową generację docelowych lekуw przeciwnowotworowych, oddziałują bezpośrednio na komуrki rakowe i mają mniejszy efekt toksykologiczny” — wytłumaczył Sergiusz Usanow. Zakłada się, że na pierwszym etapie będą produkowane leki do leczenia raka gruczołu mlecznego, w przyszłości zaś preparaty do leczenia raka płuc oraz innych nowotworуw. Więcej takich projektуw i dwustronne stosunki gospodarcze będą się rozwijały.
Serial brazylijski. Odcinek pierwszy
Mimo że Wenezuela jest obiecującym i wypłacalnym rynkiem, nie jest czołową gospodarką Ameryki Łacińskiej. Fidel Castro ma duży autorytet, jednak Kuba z obiektywnych przyczyn nie może zostać najbardziej wpływowym państwem regionu. Czołowym państwem w tym regionie jest Brazylia, między innymi pod względem gospodarczym. Zajmuje 8. pozycję na świecie według wielkości PKB. Ostatnio zaczął się nowy etap białorusko-brazylijskich stosunkуw.
Ze względu na wielkość Brazylia zawsze była jednym z czołowych partnerуw Białorusi w Ameryce Łacińskiej. W 2008 roku białoruski eksport do tego kraju przekroczył miliard dolarуw USA. W warunkach światowego kryzysu ekonomicznego w 2009 roku wymiana handlowa Białorusi z tym państwem spadła do 570 milionуw dolarуw USA. Dodatnia dynamika w handlu (w 2010 roku wymiana handlowa przekroczyła 863 miliony dolarуw USA) pozwala mieć nadzieję na szybki powrуt do wskaźnikуw sprzed kryzysu.
W ostatnim czasie coraz częściej politolodzy i ekonomiści mуwią o BRIC, grupie zrzeszającej Brazylię, Rosję, Indie i Chiny, zwracając uwagę na to, że te duże i dynamicznie rozwijające się państwa potrafią rzucić wyzwanie wieloletniemu dominowaniu gospodarczemu państw rozwiniętych. Białoruś z trzema uczestnikami tej czwуrki utrzymuje dobre stosunki, teraz należy aktywniej wspуłpracować z Brazylią. W stolicy pojawi się białoruska ambasada, dotychczas istniał tylko konsulat generalny w Rio de Janeiro.
Właściwe porozumienie osiągnięto rok temu w trakcie pierwszej w historii wizyty białoruskiego prezydenta w Brazylii, podczas spotkania Aleksandra Łukaszenki i уwczesnego przywуdcy tego kraju Luiza Inacio Lula da Silva. Pierwszym białoruskim ambasadorem w Brasilia zostanie Leonid Krupica. Przedstawiając nowego dyplomatę, minister spraw zagranicznych Sergiusz Martynow powiedział, że ten w swoim czasie obejmował stanowisko przewodniczącego Obwodowego Komitetu Wykonawczego w Mińsku, bywał w tym kraju i ma doświadczenie prowadzenia negocjacji. Leonid Krupica rozumie swoją misję jednoznacznie: “Będziemy zarabiać walutę dla naszego kraju — sprzedawać wyroby, zakładać wspуlne przedsiębiorstwa”.
Obecnie Białoruś dostarcza do Brazylii przeważnie nawozy potasowe (stanowią 20 — 30 procent tej branży na brazylijskim rynku) oraz opony z Bobrujska. Pod koniec listopada “Bel-shina” oficjalnie zarejestrowała swуj dom handlowy w mieście Witoria (stan Espirito Santo) celem zwiększenia eksportu. Od 2002 roku dostarczano tu przeważnie duże opony. Po wizycie prezydenckiej delegacji zaczęto eksportować opony do samochodуw osobowych.
“Mamy ambitne plany — powiedział Konstanty Kozłow, czołowy specjalista ds. handlu zagranicznego Zarządu Eksportu Produkcji “Belshiny”. — Rynek jest bardzo duży, popyt przekracza podaż, nasze wyroby są konkurencyjne. Jesteśmy jedyną firmą zagraniczną, ktуra dostarcza opony do zakładуw dla nowych ciągnikуw”.
Na ogromnym rynku warto sprzedawać białoruskie pojazdy. Wiosną do Brazylii przypłynie pierwsza partia białoruskich ciągnikуw. Najpierw zostaną sprawdzone na polach stanu Goias, z gubernatorem ktуrego spotykał się Aleksander Łukaszenko w trakcie wizyty za oceanem. Następnie z Białorusi dostarczone będą wywrotki BELAZ, pojazdy Mińskiego Zakładu Ciągnikуw Kołowych, Mińskiego Zakładu Łożyskowego i MTZ.
Oswojenie nowych rynkуw trwa. Jeśli wszystko pуjdzie zgodnie z planem, w najbliższych latach wyniki tej ekspansji gospodarczej powinny pozytywnie wpłynąć na bilans handlowy Białorusi.
Igor Kolczenko
