Sanaka Samarasinha, Stały Koordynator Systemu ONZ / Stały Przedstawiciel UNDP na Białorusi
— Jak by pan określił główne dziedziny i kierunki działalności ONZ na Białorusi?
— Na początku chciałbym powiedzieć, że Organizację Narodów Zjednoczonych w Republice Białorusi reprezentuje dziewięć agencji ONZ, trzy międzynarodowe instytucje finansowe, takie jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Międzynarodowa Korporacja Finansowa oraz nasz partner — Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji, która również jest częścią zespołu ONZ. Ten zespół aktywnie współpracuje z rządem Republiki Białorusi i partnerami narodowymi ONZ w szerokim zakresie. Agencje ONZ, nie reprezentowane w kraju, współpracują z Białorusią za pośrednictwem naszego przedstawicielstwa, biorąc udział w projektach, realizowanych wspólnie z partnerami narodowymi i międzynarodowymi.
Aktywnie współpracujemy w zakresie opieki zdrowotnej, zaczynając od działalności w walce z gruźlicą, HIV/AIDS i chorobami niezakaźnymi, w tym w walce z nadużywaniem alkoholu, paleniem i cukrzycą. Wykorzystując zasoby, przekazywane przez Światowy Fundusz na rzecz walki z HIV/AIDS, Gruźlicą i Malarią, specjaliści ONZ opracowali i wdrożyli program wysoce aktywnej terapii przeciwretrowirusowej, która w chwili obecnej dostępna jest dla ponad sześciu tysięcy osób z HIV. Ten program według szacunków ekspertów pomógł uniknąć ponad 4000 nowych przypadków zakażenia HIV i ponad 2000 śmierci na AIDS na Białorusi. Wysoce aktywna terapia przeciwretrowirusowa udzielana w ramach programów ONZ dostępna jest prawie dla połowy osób z HIV w kraju. Dzięki programom przezwyciężenia poziomu liczby zachorowań na gruźlicę, realizowanym przez ONZ na Białorusi od 2007 roku, liczba przypadków choroby z odpornością na leczenie farmakologiczne spadła o ponad tysiąc. Co roku liczba chorych na gruźlicę spada o 200-300 przypadków w stosunku do ubiegłego roku. Pozostaje problem, a więc i obszar dla wspólnej działalności, dotyczący walki ze szczepami gruźlicy odpornymi na antybiotyki.
ONZ na Białorusi pod kierownictwem Światowej Organizacji Zdrowia aktywnie wspiera kraj w zakresie promowania zdrowego trybu życia i walki z rozpowszechnieniem chorób niezakaźnych. W chwili obecnej uczestniczymy między innymi w programie wykrycia raka piersi i szyjki macicy. Dane statystyczne pokazują, że na Białorusi co roku rozpoznaje się około 1000 przypadków raka szyjki macicy, przy tym na tę chorobę umiera przeciętnie jedna kobieta dziennie. Zamierzamy zminimalizować liczbę takich przypadków dzięki programowi diagnostyki i kampaniom informacyjnym.
Bardzo ważną dziedziną współpracy dla ONZ jest równość mężczyzn i kobiet. Ostry jest problem przemocy w rodzinie. W bieżącym roku zanotowano 260 przestępstw popełnionych w rodzinie. Co roku organy ścigania rejestrują około 500 przypadków konfliktów rodzinnych, przy tym 70 procent stanowią przypadki przemocy wobec kobiet i dzieci. Pod kierownictwem Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych pomagamy w zakresie opracowania przepisów prawa w walce z przemocą w rodzinie, kształcimy funkcjonariuszy organów ścigania, organizujemy kampanie informacyjne na ten temat oraz informujemy społeczeństwo o tym, jak należy działać w takich sytuacjach, wspieramy działalność linii specjalnej dla ofiar przemocy w rodzinie.
Oprócz współpracy w zakresie opieki zdrowotnej wspieramy Białoruś, by dołączyła do Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, jej ratyfikacji i realizacji jej postanowień w kraju. Na Białorusi w chwili obecnej mieszka ponad pół miliona osób niepełnosprawnych i dla nich jest bardzo ważne funkcjonowanie w społeczeństwie na równi z innymi ludźmi. Białoruś pomaga osobom niepełnosprawnym i my również możemy pomóc znieść bariery, przeszkadzające tym ludziom korzystać z usług albo po prostu cieszyć się z życia i kontaktów z ludźmi, jak wszyscy dookoła. Możemy wiele zrobić na rzecz kształcenia osób niepełnosprawnych różnym zawodom. Ostry jest problem zdrowia psychicznego. Możemy pomóc przezwyciężyć uprzedzenia wobec ludzi chorych psychicznie i zapewnić im dobrą opiekę.
Zespół krajowy ONZ na Białorusi prowadzi aktywną działalność w zakresie ochrony dzieci i dzieciństwa. W listopadzie w Minsku odbyła się konferencja międzynarodowa UNICEF dla państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz państw WNP “Wzmocnienie mechanizmów narodowych w zakresie ochrony dzieci przed niedbałym, okrutnym traktowaniem, przemocą i eksploatacją”. Konferencja takiego poziomu na temat ochrony dzieciństwa odbyła się na Białorusi po raz pierwszy. Podczas konferencji podzielono się doświadczeniem w zakresie stworzenia skutecznych systemów ochrony dzieci oraz powołano do życia agencję międzyresortową ds. współpracy w tym zakresie.
Poważnym problemem są obrażenia dzieci. UNICEF współpracuje z białoruskim rządem i organizacjami pozarządowymi w zakresie zmniejszenia ryzyka odniesienia obrażeń przez dzieci, którym często są winni nieuważni rodzice.
Zespół krajowy ONZ na Białorusi realizuje cały szereg projektów dotyczących polityki młodzieżowej. Zamierzamy powołać do życia Radę ds. młodzieży — po to, by młodzież kraju mogła korzystać ze swojego prawa w zakresie planowania działalności ONZ. W ten sposób młodzież będzie mogła wnosić swój wkład w nasze programy i projekty.
Przyszły, 2015 rok ogłoszono Rokiem Młodzieży na Białorusi. Mamy nadzieję, że w ciągu tego roku zorganizujemy wizytę na Białorusi specjalnego przedstawiciela sekretarza generalnego ONZ ds. młodzieży.
W ciągu wielu lat realizujemy programy dotyczące migracji oraz walki z handlem ludźmi. Jak wiadomo Białoruś należy do światowych liderów w walce z tym globalnym problemem, współczesną formą niewolnictwa. Pod kierownictwem Białorusi kraje ONZ w ubiegłym roku uchwaliły postanowienie o obchodach Dnia Walki z Handlem Ludźmi. Przy pomocy ONZ wiele zrobiono na Białorusi, by spadła liczba niewolnic seksualnych. Przy tym jednak zanotowaliśmy wzrost liczby ludzi, przywożonych lub wywożonych z Białorusi w celu ich nielegalnej eksploatacji.
Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców jak zawsze pomagał uchodźcom z takich krajów jak Syria, Afganistan, państwa afrykańskie. Rząd Republiki Białorusi przy wsparciu UNHCR w okresie między 1997 i 2014 rokiem nadał oficjalny status uchodźcy 893 osobom. Z nich 217 osób uznano za uchodźców w bieżącym roku. W ostatnich miesiącach południową granicę Białorusi przekroczyło ponad 30 tysięcy uchodźców z Ukrainy, którzy również potrzebują pomocy.
Przy wsparciu Światowego Funduszu Środowiskowego i innych dawców Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju zrealizował mnóstwo projektów w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Białoruś często się nazywa płucami Europy. Ponad 40 procent kraju zajmują lasy i białoruski rząd dba o ochronę środowiska. Współpracujemy z Białorusią w wielu kwestiach, w tym dotyczących ochrony różnorodności biologicznej, utylizacji odpadów, oszczędzania energii i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Realizujemy bardzo ważny projekt rozwoju turystyki ekologicznej przy wsparciu USAID. UNDP również realizuje projekty w zakresie rozwoju gospodarczego, wspierając mały i średni biznes i przyciągając inwestycje do kraju. Izba Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Białorusi przeprowadziła debaty nad ustawą o partnerstwie państwowo-prywatnym. Inicjatywa opracowania i uchwalenia takiej ustawy oraz określenia jasnych i precyzyjnych procedur dla inwestorów zagranicznych są wynikiem projektu UNDP i Ministerstwa Gospodarki, finansowanego przez Unię Europejską.
Agencje ONZ wiele zrobiły dla wsparcia Białorusi jako kraju, który najbardziej ucierpiał wskutek awarii w Czarnobylu. Organizacja Narodów Zjednoczonych potrafiła zebrać ponad 5 milionów dolarów USA na rzecz walki ze skutkami tej awarii. Udzielaliśmy pomocy poszkodowanym regionom w zakresie opieki zdrowotnej, w kwestiach gospodarczych i społecznych, angażując lokalne inicjatywy. Pozostaje jednak wiele problemów. Właśnie dlatego w maju bieżącego roku szefowa UNDP, która również stoi na czele wspólnej grupy ds. Czarnobyla, podjęła wspólnie z rządem Białorusi decyzję o przeprowadzeniu spotkania tej grupy po raz pierwszy w Minsku. Celem spotkania było określenie zadań oraz sporządzenie planu działań w ważnych sprawach w zakresie praw człowieka. W ramach procesu, nazywanego powszechnym przeglądem okresowym, każdy kraj w świecie opowiada o sytuacji w zakresie praw człowieka i otrzymuje rekomendacje, które mogą pomóc poprawić stan rzeczy. ONZ współpracuje z Białorusią na rzecz realizacji rekomendacji i zobowiązań międzynarodowych Białorusi w ramach podpisanych przez nią umów.
Wreszcie pod kierownictwem UNDP Organizacja Narodów Zjednoczonych przystąpiła do realizacji ważnej inicjatywy dotyczącej wsparcia innowacji społecznych w kraju. Współpracując z sektorem prywatnym, aktywną młodzieżą, instytucjami badawczymi i rządem przeprowadziliśmy akcję zatytułowaną Hackathon, gdzie mogli spotkać się młodzi zdolni ludzie do opracowania nowych inicjatyw w takich dziedzinach jak walka z AIDS, pomoc osobom niepełnosprawnym i ochrona środowiska.
Można więc powiedzieć, że pracujemy nad licznymi zagadnieniami, które rząd i obywatele Białorusi uważają za bardzo ważne. Osiągamy realne wyniki. ONZ jest ważnym źródłem wiedzy i doświadczenia międzynarodowego dla Białorusi i jej społeczeństwa. Zamierzamy rozszerzyć naszą współpracę, czyniąc ją jeszcze bardziej owocną.
Sanaka Samarasinha, uhonorowana tytułem Bohatera Białorusi Daria Domraczawa i szefowa UNDP Helen Clark podczas uroczystości mianowania Domraczawej ambasadorem dobrej woli UNDP
— W chwili obecnej trwają prace nad programem ramowym ONZ dla Białorusi w okresie od 2016 roku do 2020. Jakie wyniki już osiągnięto? Kto uczestniczy w tym procesie?
— Tak, prace nad programem ramowym wciąż trwają. Planujemy przygotować ostateczną wersję tego dokumentu do końca roku. W stworzeniu tego programu i dyskusjach nad zakresem działalności biorą udział bardzo różne grupy: przedstawiciele biznesu, organizacji pozarządowych, rządu, wspólnoty naukowej oraz konsultanci międzynarodowi.
W trakcie spotkań, seminariów i dyskusji określone zostały najważniejsze dziedziny współpracy: zrównoważony rozwój gospodarczy, zielona gospodarka i ochrona środowiska, odpowiedzialne i podlegające kontroli ludności zarządzanie oraz kapitał społeczny (opieka zdrowotna i inkluzyjne praktyki dla osób niepełnosprawnych).
W procesie przygotowań programu ramowego Organizacja Narodów Zjednoczonych pozostaje wierna polityce zaangażowania narodowego i pierwszeństwa interesów narodowych, zgodności dziedzin współpracy z celami narodowymi w zakresie rozwoju oraz efektywnego wykorzystania systemów narodowych. Dążymy do maksymalnej zgodności pracy wszystkich agencji ONZ, osiągając w ten sposób maksymalne efekty naszej działalności. Obecny program ramowy obliczony jest na okres od 2016 roku do 2020.
Jednocześnie ściśle współpracowaliśmy z rządem w zakresie stworzenia długoterminowych dokumentów strategicznych: strategii narodowej rozwoju społeczno-gospodarczego, która będzie aktualna w latach 2016-2020. Na początku przyszłego roku rozpoczniemy pracę nad programem rozwoju społeczno-gospodarczego w latach 2016-2020, to jest w tym samym okresie, co program ramowy ONZ.
W trakcie tych przygotowań i konsultacji bierzemy pod uwagę wyniki konsultacji narodowych dotyczących strategii rozwoju po 2015 roku. Białoruś należy do 88 krajów, które wspólnie z ONZ przeprowadziły takie konsultacje narodowe. Uważnie śledziliśmy, by wyniki tych konsultacji zostały uwzględnione zarówno w programie ramowym ONZ dla Białorusi, jak i w strategiach i programach rządu Białorusi.
Sanaka Samarasinha wręcza nagrody I Hackathonu Społecznego UNDP na Białorusi
— Białoruska delegacja na czele z premierem Michaiłem Miasnikowiczem była w Nowym Jorku, gdzie wzięła udział w posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego ONZ i innych oficjalnych wydarzeniach. W Nowym Jorku odbyło się również Białoruskie Forum Inwestycyjne. Czy to oznacza, że stosunki Białorusi i ONZ w ostatnim czasie otrzymały nowy impuls do aktywnego rozwoju?
— Białoruś jest aktywnym członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Warto dodać, że Białoruś była pierwszą republiką byłego ZSRR, gdzie otwarto przedstawicielstwo ONZ. Było to w 1992 roku podczas oficjalnej wizyty w Minsku ówczesnego Sekretarza Generalnego ONZ Boutrusa Boutrusa-Ghali.
Przypomnę raz jeszcze, że Białoruś jest krajem, który aktywnie uczestniczy w walce z handlem ludźmi, współczesną formą niewolnictwa. Poza tym podczas ostatniego posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego Białoruś zgłosiła kilka ważnych inicjatyw w zakresie walki z nielegalnym handlem bronią, ochrony praw dziecka oraz migracji międzynarodowej. Białoruś bardzo aktywnie współpracuje z agencjami i organizacjami systemu ONZ.
Przy tym wydaje mi się, że w najbliższych latach będziemy obserwować rozwój bardziej ścisłych stosunków ONZ i Białorusi. Wiąże się to z tym konstruktywnym podejściem, wzajemnym szacunkiem i zaufaniem, które prezentują obie strony.
— Jak pana zdaniem będzie wyglądać współpraca Białorusi i ONZ?
— W trakcie spotkania z szefową Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Helen Clark prezydent Białorusi Alaksandr Łukaszenka powiedział, że współpraca z ONZ jest skuteczna i rzeczowa. Zależy nam na zachowaniu podejścia zmierzającego do konkretnych wyników w przyszłej współpracy między zespołem krajowym ONZ i rządem Białorusi.
Chciałbym dodać, że jesteśmy dumni z tego, że rząd Białorusi zaprasza nasz zespół do udziału w sporządzeniu dokumentów, dotyczących rozwoju społeczno-gospodarczego Białorusi. Jest to uznaniem naszego profesjonalizmu i wysoką oceną osiągniętych przez nas wyników.
ONZ na Białorusi zamierza rozszerzać swoją współpracę z krajem, aktywnie wykorzystując podejście innowacyjne. Niedawno odbył się pierwszy Hackathon Społeczny UNDP, w ramach którego faktycznie idee rozwoju społecznego Białorusi stały się praktycznymi krokami. Już teraz trzy najlepsze projekty realizowane są w praktyce. Hackathon Społeczny stanie się tradycyjny na Białorusi, co pozwoli obywatelom kraju samodzielnie wyznaczać najważniejsze dla nich problemy, szukać odpowiednich rozwiązań.
Będziemy kontynuować współpracę z rządem. Będziemy udzielać pomocy ludziom, którzy jej najbardziej potrzebują, w tym osobom niepełnosprawnym, chorym na HIV i gruźlicę, osobom w podeszłym wieku, młodzieży i dzieciom (zwłaszcza w kwestiach obrażeń dzieci i nastolatków), kobietom-ofiarom przemocy w rodzinie oraz chorym na raka. Będziemy wspierać rozwiązanie takich problemów jak nadużycie alkoholu i palenie papierosów, sprzyjać integracji w społeczeństwie uchodźców i migrantów.
Nadal będziemy zapraszać do udziału w naszej działalności wszystkie zainteresowane strony: rząd Białorusi, organizacje pozarządowe, sektor prywatny, uczonych, partnerów międzynarodowych. Jesteśmy zwolennikami zasady inkluzyjności zarówno w życiu społeczeństwa, jak i w naszej działalności.
