На свяце ў Жодзішках выступае Кацярына Пяршлевіч
Урачыстае, шматлюднае адкрыццё цудоўнага Этнаграфічнага музею ў падноўленым яшчэ раней млыне пачалося з велічнага спеву “Магутны Божа”. Прыемна бачыць было пры млыне жыхароў аграгарадка ды шматлікіх гасцей, сярод якіх — прадстаўнікі Смаргонскага райвыканкама, Жодзішкаўскага сельсавета, сябры Мінскага сходу нашчадкаў шляхты й дваранства.
Вось адчыніліся дзверы млына — і на парозе гасцей сустракае хлебам-соллю на ручніку гаспадар Францішак Жылка і ягоныя памочніцы. Загучала песня “Хлеб беларускі”. Сімвалічна чуць і бачыць тое каля млына! Як аказалася, чорны бохан хлеба жанчыны спяклі самі. А на пляцы побач тым часам выступалі фальклорны гурт польскай песні з Астраўца і наш Тэатр фальклору “Матуліна хата” з Мінска. Шчырымі словамі падзякі за свята й знакамітай песняй “Люблю наш край” святочную грамаду вітала наша Кацярына Пяршлевіч. Потым іншыя песні гучалі, падхопленыя людзьмі, пачаліся танцы — асабліва ж прыйшлася ўсім даспадобы полька. У грамадзе Вялікі Беларус на хадулях (Андрэй Расолька) чытаў вершы, забаўлялі дзяцей ды абдымалі Жылку-гаспадара Мядзведзь са Смаргонскай акадэміі (Юры Дашкевіч) і Бусел (жонка Юрына, Вольга).
Гаспадар млына Францішак Жылка
Але ж пара і ў млын… Як заведзена здаўна ў Жодзішках, ксёндз асвяціў памяшканні, у тым ліку й Этнаграфічны музей, вагі ды адметны этнакуток музея “Матуліна хата”. Калі падняцца па сходах на трэці паверх, то бачыш там розныя прылады з ранейшага вясковага побыту, плён працы, інструменты таленавітых ганчароў, сталяроў, кавалёў, а таксама кросны, самапрадкі. Ёсць там і тканыя ды вышываныя посцілкі, ручнікі. Упрыгожвае пакой печ — усё як у матулінай хаце, таму так і называецца тое месца.
Людзі старэйшага веку памятаюць: у хатах вясковых стаялі куфры — і адзін такі, змайстраваны даўным-даўно, ёсць і ў “Матулінай хаце”. Гармонік, дудкі… Перад ложкам на почапках вісіць калыска: як сімвал працягу жыцця. Гаршкі, чыгункі, гладышы, патэльня, лямпа-газоўка з кнотам... Усё гэта родныя нам рэчы, якія абуджаюць, падаецца мне, у кожным цёплыя ўспаміны, асацыяцыі. Дзе б ні жыў чалавек, а часцінкаю душы ён заўсёды на роднай Бацькаўшчыне, у матулінай хаце. Пра тое была й аднайменная песня нашага Тэатра фальклору “Матуліна хата”. Вельмі прыйшлася ўсім даспадобы, прычым, бачыў, жанчыны пацягнуліся хусцінкамі да вільготных вачэй, а мужчыны задумліва галовы свае апусцілі.
Падноўлены стары вадзяны млын
На жаль, не кожнага з нас у хаце сваёй матуля сустракае, ды й хаты маленства нашага не ўсе ацалелі. Пэўна ж, таму й захацеў спадар-вясковец Францішак Жылка, падымаючы з небыцця стары млын, уваскрасіць і атмасферу, любы яму з дзяцінства побыт дзён былых. Дарэчы, гэта ж ягоныя дзяды-прадзеды калісьці вадзяны млын у Жодзішках і збудавалі — а сёння ўладальнік яго, паспяховы прадпрымальнік з Мінска, прадаўжае даўнія млынарскія традыцыі свайго роду. З цеплынёй расказаў гаспадар пра гісторыю млына, запрасіў гасцей услухацца ў цудоўную музыку, якою цяпер ён поўніцца: як меладычна шорхаюць жорны, і чуцен пошум вады з возера, што ліецца на кола, і ціхутка цячэ-сыплецца з-пад жорнаў цёплая, бялюсенькая ды такая пахкая мука… Гэта ж нібыта і ўдзячныя галасы продкаў ва ўсім такім незвычайным “аркестры” чуюцца.
Тут Францішка Баляслававіча родны кут, і заўсёды хораша яму з роднымі людзьмі: у Жодзішкаўскіх ваколіцах нарадзіўся ён, у вёсцы Стаўбуцева. Прадпрымальнік з вялікай павагай ставіцца да народных традыцый, падтрымлівае энтузіястаў, што зберагаюць фальклор. Ён аднавіў млын з адметным музеем, і прыгожую капліцу пабудаваў пры скрыжаванні дарог. Прэзентацыю ж новага музея гаспадар зладзіў як прыгожае свята. Паводле задумы Францішка Жылкі ды ягоных кансультантаў, краязнаўчы прыватны музей будзе працаваць на рэгулярнай аснове, прымаючы экскурсантаў, якія цікавяцца гісторыяй Беларусі, майстэрствам і вынаходкамі нашых майстроў і рамеснікаў. Так што й беларусы замежжа, спадзяюся, не раз пабываюць у Жодзішках — каб дакрануцца да мінуўшчыны, надыхацца хлебным водарам Бацькаўшчыны.
Голас Радзімы № 40 (3544), чацвер, 19 кастрычніка, 2017 у PDF