Саюз пісьменнікаў Беларусі, у прыватнасці Мінскае гарадское аддзяленне і яго спецыяліст Іна Фралова, зачасцілі ў літаратурныя вандроўкі. На ўласных аўтамабілях выбіраюцца сучасныя майстры пяра, каб на людзей паглядзець і сябе паказаць. Пункт прызначэння — малая радзіма класікаў. Аб’ездзілі куток Еўдакіі Лось — Лепельшчыну, упадабаную Максімам Танкам Мядзельшчыну, на Лагойшчыне ўспомнілі Ядвігіна Ш. і пабывалі на яго сядзібе. Апошняе падарожжа — на Уздзеншчыну, дзе нарадзіліся Кандрат Крапіва і доктар, прафесар, біёлаг Якуб Наркевіч-Ёдка. Як узнікла задума вандраваць па славутых мясцінах?
Па дарогах Танка выбраліся на Мядзельшчыну, там музей класіка, ягоныя могілкі. На шляху акурат урочышча ў Маладзечне, дзе адбылася адна з рашучых і пераможных бітваў у вайне з Напалеонам. У падарожжы па літаратурнай Лагойшчыне ўдалося сумясціць гістарычны ракурс з сучаснасцю. Дэлегацыя завітала да айчыннага мастака і пісьменніка Сяргея Давідовіча, які паказаў майстэрню, камень, на якім ладзіць творы, радзінную хату і выставачны комплекс у Лагойску, дзе з пашанай да земляка арганізатары экспануюць яго карціны. На Лагойшчыне і бацькоўская сядзіба Ядвігіна Ш.
Дырэктар Уздзенскага раённага гісторыкакраязнаўчага музея Тамара ЛУХВЕРЧЫК
А літаральна на днях адбылася вандроўка па запрашэнні Уздзенскага раённага гісторыка-краязнаўчага музея і яго кіраўніка Тамары Лухверчык. Далучыліся мясцовая бібліятэка і літаратурная студыя «Паднёманец», карацей — прынялі пісьменнікаў ганарова. Так і мае быць, бо што ні мястэчка на Уздзеншчыне — калыска вядомага чалавека. Толькі з вёскі Нізок — Кандрат Крапіва, Лідзія Арабей, Паўлюк Трус. Нездарма краязнаўца Пятро Ліпай называе Уздзеншчыну беларускім Парнасам. Тут багаты музей, заснаваны 40 гадоў таму, экспазіцыі прысвечаны не толькі землякам і важным гістарычным падзеям, але і прыродзе, мясцоваму нацыянальнаму адзенню, сялянскаму інтэр’еру сівых стагоддзяў.
— У сваёй вандроўцы асабліва спяшаліся на сядзібу Наркевіча-Ёдкі — асобы, якая нас уразіла настолькі, што, вяртаючыся назад, з цэлую гадзіну маўчалі, кожны быў у задуменні. Якуб Наркевіч-Ёдка — біёлаг, фізік, прафесар, прабацька нашага мабільніка, сваімі адкрыццямі апярэдзіў час. Ягоная разбураная сядзіба зараз актыўна аднаўляецца па ранейшых эскізах. Ужо гатова брама, такая, як і ў яго бытнасць. Высаджана ліпавая алея, — расказваюць удзельнікі дэлегацыі.
Якуб Наркевіч-Ёдка меўся стаць вялікім музыкам, ездзіў у гэтай якасці ў турнэ па Еўропе, тым не менш адным з першых даказаў, што можна перадаваць хвалі без правадоў. Ён плённа займаўся навукай, у тым ліку быў біёлагам і эксперыментаваў у падвышэнні росту раслін магічнымі хвалямі. Тутэйшыя асцерагаліся земляка, бо думалі, што ён знаецца з Перуном: як з дапамогай магічных хваль вырасціць расліны? Між тым перасцярогі былі марнымі, выключна ўсе адкрыцці грунтаваліся толькі на навуцы.
Дэлегацыя ў падарожжы.— Да таго ж Наркевіч-Ёдка праслыў доктарам. На сваім прынёманскім сонечным беразе ва ўласна пабудаванай аранжарэі лячыў хворых на сухоты. На такі занятак вучонага падштурхнула немач і смерць маладой сястры. Ратаваў ад сухотаў таксама кумысам, які збіраў ад узрошчаных на сваім падворку кабыліц. Вялікі гаспадар гарэў сэрцам да людзей, чым бы ні займаўся — усё рабіў на выдатна! — уражана Іна Фралова.
З Уздзеншчыны яшчэ адзін вялікі сын Айчыны — Кандрат Крапіва. «Ні дня без радка» — такі абраў сабе дэвіз. Быў занадта працаздольным, меў выключную памяць — такую, што нават слоўнікі рэдагаваў па памяці і ніколі не заводзіў тэлефонных даведнікаў, усе нумары трымаў у галаве. Ягоныя пякучыя байкі ці п’еса «Хто смяецца апошнім» — тыя самыя разынкі і перліны нашай нацыі. «Хто парасё ўкраў, у таго і ў вушах пішчыць», «Другі баран — ні «бэ», ні «мя», а любіць гучнае імя», «Каб сонца засланіць — вушэй асліных мала», «Да славы прагныя, ды вузкія ў плячах». Які афарызм ні вазьмі — акурат пра нашых бчб-двурушнікаў, якія, падобна Гарлахвацкаму, многа хочуць, ды нічога не могуць.
basikirskaya@sb.by
Фота Іны ФРАЛОВАЙ і Таццяны БІЗЮК
