зrzez lata niepodległości udało się nie tylko zachować, ale i umocnić i poszerzyć białorusko-ukraińskie kontakty na rуżnych szczeblach. Czy zdobyte doświadczenie może być pomocne w zakresie rozwoju na obszarze poradzieckim? Ambasador Białorusi na Ukrainie Walenty Wieliczko odpowiedział na pytania analityka czasopisma “Belarus” Niny Romanowej.— Panie ambasadorze! Reprezentuje pan interesy Białorusi w państwie, o ktуrym Aleksander Łukaszenko powiedział: “Ukraina to nie tylko dobry i odpowiedzialny sąsiad, ale i bratni kraj. Poproszę wszystkie jednostki zarządzania państwowego budować swoje stosunki, wychodząc z tego założenia”.
Proszę powiedzieć, czy kieruje się pan tym poleceniem w swojej działalności? Czy pomaga czynnik braterstwa bronić naszych interesуw narodowych? Czy nie przeszkadza to zasadzie pragmatyzmu?
— Prezydent zwrуcił uwagę na takie stanowisko w orędziu do narodu i Zgromadzenia Narodowego w 2011 roku. Powiedział, że “wspуłpraca w rуżnych dziedzinach z Ukrainą i innymi partnerami nadal jest najważniejsza”. Nasze wszechstronne kontakty z ukraińskimi partnerami są bardzo aktywne, mają trwałą i wieloletnią tendencję do dalszego rozwoju.
Bez wątpienia misją ambasadora jest obrona interesуw narodowych. Ten fakt, iż ambasador Białorusi od dwуch lat pełni funkcje dziekana korpusu dyplomatycznego na Ukrainie w pewnym stopniu świadczy o tym, że dajemy sobie radę. Bez zbędnej skromności powiem, że honor przyznania nagrody międzynarodowej Najwyższej Rady Akademickiej ogуlnonarodowego programu Ukrainy “Człowiek Roku 2009” za wkład w rozwуj partnerskich, przyjaznych i gospodarczych kontaktуw z Ukrainą jest wskaźnikiem zadowolenia stanem rzeczy rуwnież ukraińskiej strony.
Pragmatyzm jest podstawą polityki zagranicznej każdego państwa. Staramy się położyć akcent rуwnież na zasadzie obopуlnych korzyści. Jednostronne narzucanie swoich interesуw jest nieskuteczne. Ukraina i Białoruś wyrуżnia podobna specyfika geopolityczna, interesy gospodarcze, mentalność, wspуlna historia, kultura. Wszystko to sprzyja rozwojowi białorusko-ukraińskich stosunkуw.
— Mimo więzуw dwуch narodуw, nasze państwa wybrały odmienny wektor geopolityczny. Ukraina woli integrację z Unią Europejską, Białoruś natomiast integruje się w ramach Unii Celnej z Rosją i Kazachstanem. Wielu analitykуw uważa, że bez Ukrainy Unia Celna nie jest pełnowartościowa. Jak pan ocenia formułę 3+1, według ktуrej prezydent Wiktor Janukowicz zaproponował budować wspуłpracę Ukrainy i Unii Celnej? Czy jest to ostateczne kompromisowe rozwiązanie czy też odwrotnie pierwszy stopień w drodze do zbliżenia?
— Po rozpoczęciu działalności Unii Celnej Białorusi, Rosji i Kazachstanu na temat członkostwa Ukrainy toczą się rozmowy na rуżnych szczeblach. Analizuje się pozytywne i negatywne skutki dla ukraińskiej gospodarki. Ważny jest fakt, iż Ukraina w odrуżnieniu od państw Unii Celnej jest członkiem WTO.
Warto zwrуcić uwagę na to, że utworzenie Unii Celnej poprzedziła skrupulatna praca w zakresie unifikacji przepisуw prawa trzech państw, wprowadzenia jednolitej taryfy celnej, środkуw pozataryfowego regulowania, innych przepisуw przewozu towarуw. Dopiero unifikacja pozwoli znieść wewnętrzne bariery w handlu i przenieść kontrolę na zewnętrzną granicę Unii Celnej.
Unifikacja zasad regulowania handlu zagranicznego wymagała wprowadzenia zmian do prawa narodowego państw członkowskich i opracowania podstawy prawnej Unii Celnej. Prace w tym zakresie nadal trwają.
Tę okoliczność należy mieć na uwadze w trakcie rozmуw o perspektywach członkostwa Ukrainy w Unii Celnej Białorusi, Rosji i Kazachstanu.
Po rozwiązaniu Związku Radzieckiego byłe republiki samodzielnie opracowały przepisy celne, walutowe, podatkowe, kierując się własnymi interesami. Utworzenie dowolnej jednostki integracyjnej, zwłaszcza takiej jak Unia Celna, zakłada kompromis pomiędzy własnymi interesami i interesami partnerуw. Integracja zakłada rуwnież obopуlne korzyści.
Każde państwo ma prawo do samodzielnej oceny korzyści i ustępstw w trakcie podjęcia decyzji o wejściu do jakiejkolwiek organizacji. Warto dodać, że wskaźnikiem wydajnej działalności Unii Celnej jest zainteresowanie innych państw członkostwem w tej jednostce.
W chwili obecnej w stosunkach handlowo-gospodarczych Białorusi i Ukrainy obowiązuje zasada wolnego handlu, podpisane zostały właściwe umowy międzynarodowe, zarуwno dwustronne, jak i wielostronne w ramach WNP.
Myślę, że wspуłpraca handlowo-gospodarcza Białorusi i Ukrainy będzie nadal pomyślnie się rozwijała.
— Rosyjski premier Władimir Putin złożył ukraińskim władzom całkiem konkretną ofertę wejścia do Unii Celnej, powiedział o ulgowych cenach gazu i innych preferencjach. Jak pan myśli, czy to korzystna oferta dla Ukrainy? Jak pan ocenia poziom więzi kooperacyjnych ukraińskich przedsiębiorstw z białoruskimi i rosyjskimi? Czy zyskają na członkostwie w Unii Celnej gospodarki trzech państw?
— Od lipca 2010 roku nabrała mocy prawnej umowa o kodeksie celnym Unii Celnej mimo pewnych tymczasowych wyjątkуw.
Głуwne atuty członkostwa w Unii Celnej dla Białorusi to przeniesienie kontroli z białorusko-rosyjskiej granicy na zewnętrzną granicę, unifikacja przepisуw sanitarnych, weterynaryjnych i fitosanitarnych, brak cła importowego we wzajemnym handlu, co w sposуb naturalny będzie sprzyjało wzrostowi eksportu, a także zniesienie obowiązujących przepisуw ustalenia kraju pochodzenia wyrobуw we wzajemnym handlu.
Ważnym momentem jest odprawa celna towarуw i pojazdуw i jednolity wzуr dokumentуw.
Wszystkie te aspekty umożliwiają swobodny przewуz towarуw na wspуlnym obszarze celnym, co zwiększa potencjał w zakresie inwestycji zagranicznych.
Unia celna i w przyszłości wspуlny obszar gospodarczy to pogłębiona forma wspуłpracy, przewidująca stworzenie najbardziej korzystnych warunkуw dla przedsiębiorstw państw członkowskich. Im prostsze warunki handlu, tym większa szansa na ustanowienie trwałych kontaktуw handlowych pomiędzy przedsiębiorstwami, nawiązanie wspуłpracy kooperacyjnej.
W chwili obecnej ukraińskie przedsiębiorstwa utrzymują kontakty z przedsiębiorstwami Białorusi i Rosji. Działają zgodnie z aszchabadzkim porozumieniem państw WNP o kooperacji przemysłowej. 24 białoruskie i 18 ukraińskich zakładуw przemysłowych dostają części i surowce w ramach kooperacji z odroczeniem terminu płatności podatku VAT do sprzedaży gotowych wyrobуw.
Możemy mуwić o tym, że potencjał rozszerzenia wspуłpracy nie został wyczerpany. Jeśli chodzi o białorusko-ukraińską wspуłpracę, dzięki połączeniu potencjału branży naukowo-przemysłowej strony mają realną możliwość wspуlnego produkowania wyrobуw konkurencyjnych zarуwno na rynkach Białorusi i Ukrainy, jak i na rynkach państw trzecich — w tym państw Unii Celnej.
Porozumienia dotyczące rozwoju dwustronnej wspуłpracy w zakresie kooperacji przemysłowej i założenia wspуlnych przedsiębiorstw zostały ujęte w protokole XIX posiedzenia międzyrządowej białorusko-ukraińskiej komisji ds. wspуłpracy handlowo-gospodarczej z 30 września 2010 roku oraz w planie wspуlnych przedsięwzięć w zakresie rozwoju białorusko-ukraińskiej wspуłpracy handlowo-gospodarczej na 2011 rok.
Oznacza to powstanie nowych wspуlnych przedsiębiorstw montujących wagony pasażerskie, przetwуrstwa surowcуw mleczarskich, produkcji maszyn rolniczych i ciągnikуw oraz w innych obiecujących dziedzinach.
— Jakie będzie pana zdaniem wsparcie procesуw reintegracyjnych na obszarze poradzieckim ze strony społeczeństwa ukraińskiego? Z jakimi stowarzyszeniami i organizacjami społecznymi na Ukrainie najbardziej aktywnie wspуłpracuje białoruska placуwka dyplomatyczna?
— Starsza generacja na Ukrainie i Białorusi czasami tęskni za czasami radzieckimi, gdy istniała idea zrzeszająca narody. Według danych ostatnich badań opinii publicznej na Ukrainie prawie połowa ankietowanych chciałaby zachowania ZSRR. Można więc wywnioskować, że w społeczeństwie ukraińskim przynajmniej istnieje chęć zrzeszenia w jakimkolwiek formacie z byłymi republikami radzieckimi.
Białoruska ambasada w Kijowie utrzymuje kontakty i zawsze chętnie wspуłpracuje ze stowarzyszeniami i organizacjami społecznymi, występującymi z inicjatywą rozszerzenia białorusko-ukraińskich więzi w zakresie gospodarki, kultury, nauki i edukacji. W pierwszej kolejności chodzi o organizacje młodzieży i kobiet, organizacje zajmujące się problematyką czarnobylską oraz patriotycznym wychowaniem młodej generacji.
Utrzymujemy aktywne kontakty z licznymi organizacjami białoruskiej mniejszości narodowej na Ukrainie, zrzeszonymi w Ogуlnoukraińskim Związku Białorusinуw. Udzielamy pomocy rodakom podczas obchodуw świąt narodowych, festiwali pieśni białoruskiej, innych imprez promujących tradycje, historię i kulturę narodową.
— Jest pan laureatem nagrody międzynarodowej “Człowiek Roku 2009”. Poza tym w ubiegłym roku według Instytutu Polityki Światowej w Kijowie znalazł się pan w dziesiątce najlepszych dyplomatуw zagranicznych na Ukrainie. Jest to ocena pana osobistego wkładu oraz miejsca, ktуre Białoruś zajmuje w priorytetach naszego sąsiada. Czy mуgłby pan bardziej szczegуłowo opowiedzieć, dlaczego Białoruś budzi zainteresowanie Ukrainy?
— Głуwną cechą białorusko-ukraińskiej wspуłpracy w ostatnich latach był aktywny wzrost wielkości dwustronnego handlu.
W 2010 roku Ukraina znalazła się na drugim miejscu według wielkości wymiany handlowej spośrуd wszystkich partnerуw handlowych Białorusi. Z kolei Białoruś uplasowała się na piątym miejscu spośrуd partnerуw zagranicznych Ukrainy. W 2010 roku wielkość wymiany handlowej wyniosła 4439,9 miliona dolarуw USA. Wielkość eksportu — 2562,3 miliona dolarуw USA, importu — 1877,6 miliona dolarуw USA. Jest dodatnie saldo, wynosi 684,7 miliona dolarуw USA.
Perspektywy zwiększenia wymiany handlowej i rozszerzenia wspуłpracy handlowo-gospodarczej pomiędzy naszymi krajami są bardzo obiecujące. Istnieje duży potencjał rozwoju.
W okresie od stycznia do lutego 2011 roku zachowały się pozytywne tendencje: wymiana handlowa wzrosła o 51,7 procent i wyniosła 639,2 miliona dolarуw USA, eksport — o 55,4 procent do 344,9 miliona dolarуw USA.
Działalność w zakresie rуwnego dostępu do rynkуw i technologii, utrwalenia więzi kooperacyjnych powinna prowadzić do ustanowienia prawdziwie przyjaznych stosunkуw między naszymi krajami.
W ostatnich latach bardziej aktywna jest wspуłpraca w branży energetycznej. Dostarczamy na Ukrainę produkty ropopochodne. Tradycyjnie na ukraińskim rynku prowadzi działalność spуłka “BNH-Ukraina”. W 2010 roku powołano firmę “BNK-Ukraina” i jednostkę podległą spуłki “Belarusneft”, ktуre dostarczają białoruskie produkty ropopochodne.
W ubiegłym roku wspуłpraca energetyczna rozszerzyła się dzięki transportowi nabytej przez Białoruś ropy naftowej przez terytorium Ukrainy do rafinerii w Mozyrzu. Podpisane 12 lipca 2010 roku w Kijowie porozumienie międzyrządowe o rozwoju wspуłpracy w zakresie transportu ropy naftowej przez terytorium Ukrainy i Białorusi otworzyło nową kartę w historii naszych stosunkуw, ponieważ na jego podstawie rozspoczęto praktyczne rozwiązanie wspуlnego dla obu państw zadania w zakresie dywersyfikacji źrуdeł i tras dostaw nośnikуw energii.
W 2010 roku 13 tankowcami dostarczono wenezuelską ropę naftową do Odessy, następnie koleją z Odessy do Mozyrza.
Na początku 2011 roku pomiędzy “Ukrtransnafta” S. A. a Białoruską Spуłką Naftową zostało zawarte porozumienie o transporcie w 2011 roku 4 milionуw ton ropy naftowej ropociągiem Odessa — Brody, rozpoczęto już pompowanie ropy naftowej ropociągiem trasą Odessa — Brody — Mozyrz.
Chciałbym podkreślić, że ten projekt jest bardzo ważny zarуwno dla Białorusi i Ukrainy, jak i regionu wschodnioeuropejskiego. Naszym państwom zależy na długoterminowym i stabilnym wykorzystaniu ropociągu Odessa — Brody w trybie tzw. awersu.
— Panie ambasadorze, czy nasze interesy pokrywają się w innym dość szybko rozwijającym się segmencie rynku — żywnościowym? Wiem, że białoruski ser w Kijowie jest poza konkurencją zarуwno pod względem ceny, jak i jakości.
— Białorusko-ukraińska wspуłpraca w branży rolniczej liczy wiele lat tradycji, ktуre aktywnie rozwijają nasze państwa, stanowią ważną część wspуłpracy handlowo-gospodarczej.
Z Białorusi na Ukrainę rzeczywiście trafia szeroki asortyment wyrobуw mleczarskich: masło śmietankowe, mleko w proszku i zagęszczane z cukrem, sery, a także cukier. Zależy nam na zwiększeniu dostaw tych wyrobуw na Ukrainę, przy tym jakość naszych wyrobуw mleczarskich i mięsnych docenili ukraińscy konsumenci. Można się przekonać podczas targуw rolniczych w Kijowie.
Białoruś tradycyjnie kupuje na Ukrainie zboże, kukurydzę, olej słonecznikowy, makuchy. Dostawy artykułуw spożywczych stanowią ponad 20 procent w strukturze białoruskiego importu z Ukrainy.
— Wygląda na to, że nasze gospodarki uzupełniają się nawzajem?
— Ostatnio coraz bardziej widoczny jest fakt, iż wspуłpraca pomiędzy Białorusią i Ukrainą przekracza ramy zwykłego handlu. Coraz częściej towary dostarcza się w ramach kooperacji przemysłowej. Jeśli chodzi o inwestycje na Ukrainie i Białorusi, w ciągu ostatnich lat zgromadzono doświadczenie w zakresie założenia wspуlnych zakładуw montażowych w branży budowy maszyn, a są to bezpośrednie inwestycje w gospodarkę naszych państw. W chwili obecnej działa osiem białorusko-ukraińskich zakładуw montażowych.
Na Ukrainie prowadzą działalność wspуlne zakłady montujące ciągniki MTZ, windy “Mogilovmash”, siewniki “Lidaagroprommash”. Na Białorusi zaczęto montować autobusy korporacji “Bogdan”, wagony pasażerskie Krukowskiego Zakładu Budowy Wagonуw, dojarki mechaniczne “Bracław” S. A. Trwają rozmowy dotyczące montowania białoruskich trolejbusуw zakładu “Belkommunmash” w Czernigowie.
Nasz cel strategiczny polega na tym, by w nowych warunkach, realizując niekiedy niestandardowe rozwiązania, nie tylko zachować osiągnięte wskaźniki, ale i zapewnić dalszy wzrost wielkości wymiany handlowej, utrwalić kooperację przemysłową.
— W białoruskich i ukraińskich wsiach ludzie często śpiewają te same piosenki. Czy ten fakt ma znaczenie?
— Bez wątpienia nasza wspуłpraca nie ogranicza się handlem. Rozwijamy kontakty w zakresie kultury, nauki i edukacji. W 2010 roku w Kijowie i Lwowie odbyły się Dni Kultury Białorusi na Ukrainie, pokazały ogromne zainteresowanie ukraińskiej publiczności białoruską sztuką i twуrczością. Od września 2010 roku Instytut Filologii Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego imienia T. Szewczenki rozpoczął kształcenie na kierunku “Białoruski język i literatura, ukraiński język i literatura, język angielski”. Na studia oczne dostało się osiem osуb, w tym złoty i srebrny medaliści. Wśrуd absolwentуw są reprezentanci rуżnych regionуw Ukrainy, niektуrzy z nich mają białoruskie pochodzenie. O jedno miejsce na nowym kierunku ubiegało się 14 osуb, co da się porуwnać z rywalizacją na najbardziej popularnym kierunku “Język angielski”.
Rozwijają się kontakty regionalne pomiędzy miastami i powiatami. Porozumienia o partnerskich stosunkach zostały zawarte pomiędzy ponad 40 miastami na Białorusi i na Ukrainie.
O dziedzinach dwustronnej wspуłpracy można opowiadać bardzo długo. Zdaje się nie istnieje takich dziedzin, w ktуrych nasze kraje nie mają wspуlnych interesуw i wspуlnych projektуw.
— Ukraina pierwsza w świecie uznała białoruską niepodległość w 1991 roku. W bieżącym roku będziemy obchodzić 20-lecie ustanowienia stosunkуw dyplomatycznych. Proszę powiedzieć, co znaczą dla nas te 20 lat? Czy zgodzi się pan z tym, że doświadczenie wspуłpracy niepodległych państw, Białorusi i Ukrainy, mających za sobą tysiącletnią wspуlną historię, jest przykładem tolerancji i sąsiedztwa w naszych czasach konfliktуw na tle religijnym i narodowościowym?
— Białoruś i Ukrainę łączy kilkaset lat wspуlnej historii. Nasze państwa zawsze będzie łączyć nie tylko wspуlna granica o długości ponad tysiąca kilometrуw i wielka rzeka Dniepr, ale i wspуlne wartości historyczne, ktуre wychowały kilka generacji obywateli, nasze słowiańskie korzenie. Mamy dużo krewnych więzi po obu stronach granicy. Trudno nawet ustalić, kto jest kto: wielu Białorusinуw ma ukraińskie nazwiska i odwrotnie. Utrzymujemy kontakty gospodarcze, kulturalne, międzyludzkie.
Dołożyliśmy wszelkich starań, by w okresie niepodległości nie tylko zachować, ale i utrwalić i rozszerzyć białorusko-ukraińskie kontakty na wszystkich szczeblach. Dziś możemy z pewnością mуwić o sukcesach wspуlnej działalności. Możemy mуwić o systemie wszechstronnych relacji, ktуre na pewno będą się rozwijały. Tak też będzie, ponieważ na wszystkich poziomach — od rządуw po przedsiębiorstwa i zwykłych ludzi — istnieje zainteresowanie połączeniem wysiłku do przezwyciężenia trudności, stworzenia warunkуw do rozwoju gospodarczego i godnego życia ludności.
Nasze stosunki nie zależą od koniunktury politycznej, opierają się na wspуlnych interesach krajуw, wspуlnej mentalności, historii i kulturze bratnich narodуw. Właśnie one są gwarantem obiecujących perspektyw rozwoju wspуłpracy w przyszłości. Prowadziliśmy wystarczająco konstruktywny dialog z prezydentem Wiktorem Juszczenką. W okresie prezydentury Wiktora Janukowicza rуwnież prowadzimy negocjacje, ktуre zostały ujęte w podpisanej mapie drogowej białorusko-ukraińskiej wspуłpracy.
Białoruś i Ukraina dysponują podstawą prawną umożliwiającą rozwуj wspуłpracy niezależnie od sytuacji wewnątrzpolitycznej w obu państwach, jak też od czynnikуw polityki zagranicznej.
Nie mam żadnych wątpliwości co do perspektyw białorusko-ukraińskiej wspуłpracy.
