Обзор книг от Людмилы Рублевской

Васiль Гiгевiч. Востраў
Мiнск, Мастацкая лiтаратура, 2019

Мастак Уладзiмiр Лукашык i пiсьменнiк Васiль Гiгевiч стварылi кнiгу‑загадку — i вiзуальную, i тэкставую. Над кожным малюнкам можна доўга думаць, разгадваючы фiласофскi сэнс. А можна пашукаць гэты сэнс у творах Васiля Гiгевiча. Кнiга пачынаецца цытатай заснавальнiка кiбернэтыкi Норберта Вiнэра: «Мы гэтак радыкальна змянiлi асяроддзе, што цяпер для таго, каб iснаваць у iм, мы павiнны змянiць сваю сутнасць». Заканчваецца цытатай са Старога Запавету «Гора тым, якiя мудрыя ў сваiх вачах i разумныя перад самiм сабой!» Аўтар, фiзiк па адукацыi, выдатна валодае матэрыялам для стварэння навуковай фантастыкi. Але сiнтэзуе яе з сусветнай мiфалогiяй, надае характар прыпавесцi. I акцэнтуе на сучасных балючых праблемах: дэмаграфiчны выбух i кантроль над нараджальнасцю, генацыд, штучны iнтэлект, сурагатнае мацярынства, кланiраванне… У мiфе «Востраў» факты i легенды пра востраў Пасхi змяняюцца аповедам ад iмя аднаго з персанажаў гэтых легенд. Адзiн з племя Ка­рот­кавухiх, бунтар i фiлосаф, спазнае сiлу старажытнай магii, кахання i здрады. Яго хапае племя Даўгавухiх, якое варагуе з ягоным племем. Але ўсё апiсана вельмi сюрэалiстычна, па‑за часам i па‑за прасторай. Вось герой у палоне… «Спалiць! Спалiць!» — неслася над Востравам, падымаючыся над Акiянам, ляцела ў Асвенцымы, у крэматорыi, дзе целы людзей курчылiся ад болю, падымалiся ад спякоты несусветнай, i вочы лопалiся, а валасы ўспыхвалi перасохлай травою, i ўсё гэта падымалася ўгору за аблокi лёгкiя ў наасферу разумную i адтуль зноўку апускалася ўнiз, падала да разумных людзей, якiя са смехам палiлi нявiнных у хлявах…» Доўгавухiя не паспяваюць спалiць свайго вязня — старажытнае боства пасылае на Востраў жахлiвыя вогненныя дзiды. А потым да твора iдзе шэраг зносак i каментарыяў — але гэта мiстыфiкацыя, бо i назвы старонак, i нумары не супадаюць. Затое мы прачытаем i пра тэорыю акадэмiка Вярнадскага, i пра выпрабаванне стамегатоннай вадароднай бомбы, i нават гiсторыю са скамянелай Зояй К. з Куйбышава. А яшчэ — дыялог урачоў, якiя робяць падпольны аборт. Дык цi не пра жыццё ненароджанага мы толькi што з вамi прачыталi? Кнiга‑загадка, якая змушае думаць.

Яраш Малiшэўскi, Аксана Спрынчан. Малочны кактэйль для вужынага караля, альбо Калякамп’ютарная казка
Мiнск, Мастацкая лiтаратура, 2019 

Яшчэ адно сапраўднае дзiва ад беларускiх выдаўцоў. Дзiва адбылося, дзякуючы маладому мастаку Мiхасю Дайлiдаву, якi аформiў яе ў стылi неамадэрнiзму, i аўтарам — сямейнай пары, паэтцы Аксане Спрынчан i музыку Ярашу Малiшэўскаму. Памiж яркiх разваротаў з малюнкамi — тэкст, якi iмiтуе манiтор камп’ютара. Сучасныя дзецi свет пазнаюць, на вялiкi жаль, у асноўным па iм. Вось як галоўная гераiня — дзяўчынка Альдона. Але аднойчы з‑за яе камп’ютара проста на стол выпаўзла змяя. Але не паспела дзяўчынка закрычаць, iстота адбiла на клавiятуры сваiм хвастом: «Не палохайся, я вуж». Вось так i пачалося незвычайнае сяброўства Альдоны з вужом… Ды не проста вужом — а Вужыным Каралём! Той ёй i пра звычаi продкаў распавядзе, i злодзея разам з Альдонай затрымае, i вершы пiсаць навучыць, i ў загадкi пагуляецца, i страшную гiсторыю раскажа, i пра народныя музычныя iнструменты распавядзе. Дапаможа ўдзельнiчаць у розных конкурсах, займацца мастацкiм фатаграфаваннем i адрознiваць калiбры ад начного мятлiка‑бражнiка. Так што дзякуючы такому сяброўству Альдона шмат пра што даведалася i вырасла разумнай дзяўчынай. Ну а разумная беларуская дзяўчына заўсёды знойдзе спосаб, як ператварыць свайго сябра, Вужынага Караля, у прыгожага хлапца‑праграмiста. Няхай сядзiць перад камп’ютарам i п’е малако.

Николай Кун. Легенды и мифы Древней Греции
Издательство АСТ, Москва, 2018

Почему я хочу напомнить об этой книге, которая давно стала классической? Потому что сегодня бесчисленные кинофильмы и анимационные ленты так активно эксплуатируют античные мифы, что не только у детей, но и у взрослых в голове насчет этой области мировой культуры полная каша. Тор, Персей, Локи, Зевс, Геркулес перемешаны с Человеком‑пауком, Бэтманом и Дэдпулом. Герои мифов осваивают смартфоны, взрывают торговые центры, захватывают космические базы. И уж кто из них кому приходится — нет предела фантазии авторов сценариев. Поэтому почитайте сами и посоветуйте детям познакомиться с настоящими мифами, но в популярной обработке русского историка и педагога Николая Куна. Когда‑то Николай Альбертович поставил перед собой задачу: пересказать античные мифы так, чтобы они читались с интересом, но при этом не искажались. Книга под названием «Что рассказывали древние греки и римляне о своих богах и героях» была написана в 1914 году «для учениц и учеников старших классов средних учебных заведений, а также для всех тех, кто интересуется мифологией греков и римлян». Затем переиздавалась бесчисленное количество раз. И хотя было много попыток сделать то же самое, например, есть пересказ мифов Древней Греции на белорусском языке, Кун остается обязательным к прочтению.

Издания для обзора предоставлены книжным магазином «Академическая книга», Минск, пр. Независимости, 72.