21 лютага - Міжнародны дзень роднай мовы. Таму карэспандэнт «ЗН» сустрэлася з цікавым маладым пісьменнікам Віктарам Лупасіным, які набыў славу сваімі жывымі выступленнямі. Майстар эпатажу распавёў, як збіраўся зрабіць супервірус, за што яму хацелі даць у твар і навошта ён чытае часопіс Cool Girl.
– Ёсць думка, што вы спачатку выдумляеце персанажаў, а потым пішаце вершы, якія яны маглі б стварыць.
– І часам яна слушная. Самі па сабе мне псеўданімы не падабаюцца, але вось вобразы герояў... Была такая Эліза – надзьмуўная лялька з сэкс-шопу. Потым знакаміты Паша Пасюкевіч, які меў акаўнт «ВКонтакте» і сябраваў з рознымі сумніўнымі асобамі жаночага полу, пакуль не ажаніўся. Алесь Ярун з’явіўся, калі мы з сябрам аднойчы вырашылі зрабіць пародыю на сучасныя кнігі. На Зміцера Пляна, які тады быў яшчэ ў трэндзе, на Кацю Марголь, якая тады была юнай і вішнёвападоб-най (гэта значыць пісала прозу у стылі Вішнёва). Сябар Коля прыдумаў першы верш:
Вы глядзіце мне ў вочы,
але мае вочы на затылку,
і таму вы глядзелі мне ў зубы.
Потым мы прыдумалі ўвесь астатні зборнік. Там ёсць цудоўныя, дарэчы, радкі:
Я зразумеў, што я кахаю
Яе, яе, адну яе,
Але чамусьці я чакаю,
Не падыходжу да яе.
Амаль рэкордная рыфма. Мне ўвогуле з усіх маіх рыфмаў больш за ўсё падабаецца «ГАЗ-53 – ВАЗ-21063».
– З каго вы пішаце сваіх персанажаў?
– З нейкай часткі сябе альбо сваіх знаёмых. Некаторыя з іх пазнаюць сябе. Хадзілі чуткі, што адзін беларускі паэт хацеў мне пысу набіць. Ён быў першым прататыпам Пасюкевіча. Але гэта так і засталося плёткамі.
– А адкуль узяўся Рамонт Магнітафонаў?
– Нарадзіўся гэты паэт, калі я аднойчы ў гасцях у дзядзькі пабачыў на паліцы таўшчэзную кнігу «Рамонт магнітафонаў» і вырашыў, што гэта можа быць томікам паэта Рамонта Магнітафонава. Гады жыцця – 1959–1998. Застрэліўся, як Курт Кабэйн. Забальзамаваны на канапе. Я аднойчы ў 2009 годзе яго ажывіў, справіў яго 50-годдзе, напісаў некалькі яго новых вершаў, якія загінулі разам са старымі. Нават не ведаю, жывы ён цяпер ці не. Ён напісаў некалькі твораў па-руску. Я вырашыў, што пад сваім імем гэта друкаваць не варта, пад сваім я і па-беларуску напішу.
– Калі вы вырашылі пісаць па-беларуску?
– У 10-м класе на ўроку беларускай мовы мне было сорамна займацца сваімі справамі (пісаць «Паэму пра нінзя») па-руску. Я вырашыў, што беларускі пісьменнік не можа быць рускамоўным, гэта нелагічна. А ў 11-м я падсеў на Хлебнікава і захацеў стаць футурыстам.
– Чаму тады пасля школы пайшлі на мехмат?
яне былі два грандыёзныя планы – напісаць супергульню і напісаць супервірус. Дарэчы, у той час я быў бумбамлітаўцам пад імем «Матэматык Х». Калі я зразумеў, што камп’ю-тары – гэта зло, то вырашыў з імі змагацца. Вывучыць прынцыпы працы сусветнай сеткі і напісаць праграму, якая ад яе рожак і ножак не пакіне. Але на адным з першых этапаў маіх сіл не хапіла. На супергульню сіл было трохі больш, але я не знайшоў супермастака, які б намаля-ваў суперграфіку, і кампазітара, які б напісаў супермузыку. Гэта было страшэнна несур’ёзна.
– Над чым вы зараз сур’ёзна працуеце?
– Над раманам пра беларускага абывацеля, які трапляе з 2014 года ў 1998 год і вырашае стаць суперзоркай. За той час, што рыхтаваўся да напісання, я вывучыў шмат цікавага:
- газету «Из рук в руки» за пачатак 98 года
- часопісы Cool і Cool Girl
- падручнікі па матэматыцы, беларускай літаратуры, рускай літаратуры і інфарматыцы за 9–10-ты класы таго перыяду
- падшыўкі «Музыкальной газеты» за гэтыя гады
- падшыўкі газеты «Культура»
- часопісы «Першацвет» за 98 год
- дзённік і штодзённік Віктара Жыбуля, які ў мяне выступае кансультантам
- часопіс «Кэмпо» за 94 год
- кніжкі пра прыгоды Барбі
- энцыклапедыю для дзяўчынак, таму што акрамя героя, у мяне ёсць і гераіня
- газету «Мир моторов»
Трэба было паглядзець, як выглядаюць, напрыклад, «Вакальныя паралелі» Джакома Лаўры-Вольпі, альбо клавіры опер, альбо асновы вакальнай методыкі.
– Што было найцікавейшым?
– Глядзець, што было ў тым жыцці. Я люблю глыбока вывучаць, але не займаюся «заклёпкамествам». Калі я, напрыклад, пішу пра 2003 год, я павінен ведаць, чым адроз-ніваецца Нокіа 3210 ад Нокіі 3310. Але мне ўжо абсалютна па барабане, колькі дакладна міліметраў тая Нокіа ў даўжыню. Не па барабане гэта ў адным выпадку, калі ў рамане ёсць нейкая шчыліна, у якую, скажам, 3210 пралазіць, а 3310 не пралазіць, і на гэтым завязаны сюжэт.
– Раман – гэта вялікі твор, але вы праславіліся жывымі выступлен-нямі з малымі формамі.
– З прозай на публіку выступаюць вычварэнцы. А паэзій буйных я не пішу. У мяне ёсць творы ў стылі «40 раз па разу». Я спрабаваў чытаць са сцэны, толькі калі ў невялікай зале выступаеш, ёсць небяспека заржаць разам з гледачамі. Я б хацеў на сцэне быць больш сабою, чым дзе яшчэ. Мне падабаецца адчуванне свята: «Усім прывет, вы такія класныя, я такі класны, давайце я вам зараз такую штуку раскажу, што вы ўсе ляжаце». Я думаю, калі я буду знакаміты, як Кіркораў, маю неблагія шансы паводзіць сябе як ён.
– Вы і так знакаміты, вас нават вывучаюць у БДУ.
– Вы пра «Слонікаў»? За «Слонікаў» мне не сорамна, добрае апавяданне. «Купала, Колас, Лупасін» – таксама добрая рэч, хаця яе мала хто разумее. Ведаеце, гэта лепей на паперы выглядае, чым чытаецца ўслых, таму што ўтрымлівае ў сабе ўсе інтанацыі. Вось, напрыклад, розную бальмонтаўшчыну вельмі добра правільна агучваць на публіку, што шырэй, то лепш. Каб слухалі, кайфавалі, пляскалі. А такі мінімалізм больш для чытання вачыма і для чалавека, які не тое што суперажывае, а разумее, што калі адпадаюць усе службовыя часціны мовы, то застаюцца тры словы – Купала, Колас, Лупасін. Замест слова «Лупасін» можна падставіць прозвішча любага сучаснага паэта.
Я пішу разнастайныя вершы, таму што магу і люблю па-рознаму. Праўда, часам здаецца, што для некаторых з іх аўдыторыя складаецца з аднаго мяне. Хаця ў Расіі гэта ўсё было яшчэ да мяне. Магу прыгадаць Усевалада Някрасава і Германа Лукомнікава. Я таксама адзін з нямногіх, хто піша чатырохрадковыя вершы-піражкі па-беларуску.
– У вас шмат твораў, але ў друк выйшла только адна кніжка – «Асарці». А дзе астатняе?
– Я нейкі час быў незадаволены беларускімі выдавецтвамі і падумаў, што на халеру такое шчасце, буду праз інтэрнэты. Пакуль яны нешта выдаюць, яно ўжо паспявае для мяне маральна састарэць. Таго ж «Кутузава» на момант выхаду кнігі я ўжо знасіў з цяжкасцю. Калі-небудзь я хачу выдаць кнігу, але пакуль мне тупа па колькасці не хапае вершаў. Мне не падабаецца цяперашняя мода пісаць назвы на карэньчыках зверху ўніз. Я лічу гэта буржуазным антынародным не ведаю чым. Таму мне трэба такая кніга, каб можна было назву пісаць упоперак. «Вялікая кніга паэзіі». Нармальна.
Алена ТАЛАЛАЕВА, фота Дзмiтрыя ЕЛIСЕЕВА, «ЗН»