Пачынайце вiншаваць: сёння значная дата для журналiсцкай супольнасцi — 75-годдзе адзначае факультэт журналiстыкi БДУ! Цi ведалi вы, што падрыхтоўка кадраў для СМI на спецыялiзаваным факультэце ўпершыню ва ўсiм Савецкiм Саюзе пачалася менавiта ў Мiнску? З 1944 года факультэт застаецца галоўным цэнтрам падрыхтоўкi кадраў для беларускiх масмедыя. Больш за год таму дэканам журфака была прызначана Вольга САМУСЕВIЧ. Пра тое, як зараз вучаць студэнтаў гэтай няпростай прафесii i як факультэт рэагуе на выклiкi часу, — у нашай размове.
Дэкан Вольга САМУСЕВIЧ: «Нашы выпускнiкi запатрабаваныя ў розных сферах. Апошнiм часам шмат iдзе заявак з IT-сферы, на пасады PR-спецыялiстаў альбо рэдактараў сайтаў. Але акцэнтую ўвагу: найперш мы рыхтуем кадры для СМI. У рэдактараў ужо ёсць разуменне, што мы даём асновы i тэхналогii, а «шлiфоўка» журналiста, набыццё прафесiяналiзму адбываецца на месцах».Перспектывы — маладым
— Вольга Мiхайлаўна, больш за год таму Iнстытут журналiстыкi БДУ рэарганiзавалi ў факультэт, вы сталi дэканам. За што адразу трэба было ўзяцца?— На факультэце я працую амаль дваццаць гадоў, таму добра ведаю выкладчыкаў, студэнтаў i праблемы, якiя трэба было вырашаць. Калi ў 2018 годзе далi такое даручэнне — узначалiць факультэт, — першае, што зрабiлi разам з выкладчыкамi, — узмоцнена ўзялiся за павышэнне якасцi падрыхтоўкi студэнтаў. Найперш ад гэтага залежыць iх інтарэс да прафесii i кар’ерныя перспектывы. Другi iстотны момант — амаладжэнне калектыву. Зараз у нас шмат энергiчных намеснiкаў i выкладчыкаў, якiя, не пабаюся сказаць, часам больш творчыя i iнiцыятыўныя, чым студэнты.
— Факт для чытачоў: 1 лiстапада 1944 года на заняткi на аддзяленне журналiстыкi БДУ прыйшлi ўсяго 30 першакурснiкаў. Шмат гадоў тыя, хто мог паступiць на журфак, былi свайго роду элiтай. А як зараз? Цi змянiлiся студэнты, іх стаўленне да прафесii?
— Як i раней, да нас трапляе самая творчая, матываваная моладзь краiны, абiтурыенты, якiя ўжо на час паступлення, як правiла, маюць публiкацыi, задзейнiчаны на розных медыяпраектах. Часта гэта рамантыкi, якiя хочуць змянiць свет. Падчас вучобы яны, канешне, ператвараюца ў рэалiстаў, бо прафесiя складаная i патрабавальная, але не расчароўваюцца: прыблiзна 80 працэнтаў студэнтаў апошнiх курсаў ужо працуюць цi стажыруюцца ў СМI, цi заняты ў сумежных прафесiях.
У параўнаннi з ранейшымi часамi дакладна змянiлiся аб’ёмы падрыхтоўкi. Зараз у нас вучацца каля 700 чалавек на дзённым адзяленнi, больш за 160 — на завочным. Павялiчваецца колькасць замежнiкаў, сёння iх каля 200, пераважная большасць — з Кiтая. Яшчэ адна адметнасць: факультэт рыхтуе не толькi спецыялiстаў-практыкаў для масмедыя, але i кадры для навуковай, выкладчыцкай дзейнасцi — у нас вучацца 70 магiстрантаў i каля 50 аспiрантаў. Спадзяёмся, што шмат хто з iх застанецца працаваць на факультэце.
Што датычыцца прэстыжу, то журналiстыка была, ёсць i будзе вельмi значнай прафесiяй у нашым грамадстве. I адказнасць за яе ўзровень нясе кожны выпускнiк факультэта. Таму зараз мы як нiколi хочам рухацца наперад — бо лепш iмкнуцца нешта змянiць, чым адбiвацца ад вечнай крытыкi наконт таго, што журналiстаў «не таму i не так вучаць».
Крытэрый ацэнкi прафесii
— Доўгiя гады была вельмi папулярнай спецыяльнасць «Аўдыявiзуальная журналiстыка». Дзесяць гадоў таму, калi паступала я, — «Мiжнародная журналiстыка». Якая спецыяльнасць зараз у трэндзе?— Вэб-журналiстыка — вось куды зараз iдуць найбольш актыўна: час дыктуе. Пры гэтым мы не адракаемся ад iншых спецыяльнасцей i кiрункаў — сёння iх налiчваецца сем. Але ў будучым, спадзяёмся, абiтурыенты будуць выбiраць адну з дзвюх глабальных спецыяльнасцей — «Камунiкацыя» цi «Журналiстыка». Напачатку студэнты будуць набываць унiверсальныя кампетэнцыi, навыкi i ўменнi, а ўжо на трэцiм курсе — выбiраць прафiлiзацыю. Якой яна будзе?! Гэта мы вырашым разам з заказчыкамi кадраў, арыентуючыся на патрабаваннi часу. Лiчым, што калi адразу даць студэнтам усе магчымасцi, сфармiраваць трывалую базу, то яны будуць выбiраць спецыялiзацыю больш асэнсавана.
— Журналiста сапраўды можа навучыць толькi практыка. Раскажыце, калi ласка, падрабязней, што на факультэце робiцца для таго, каб хлопцы i дзяўчаты адчулi ўсю «соль» прафесii?
— Мы стараемся, каб тэарэтычныя заняткi былi цалкам звязаныя з практыкай.Частка семiнараў i майстар-класаў адбываецца не на факультэце, а праводзiцца на базах фiлiялаў кафедр, у медыйных кластарах, рэдакцыях, дзе выкладчыкамi выступаюць журналiсты-практыкi.
Заняткi па прафесiйных дысцыплiнах iмкнёмся праводзiць у фармаце медыямайстэрнi. Напрыклад, заданне: зрабiць часопiс — гэта значыць падрыхтаваць публiкацыi, звярстаць, прадставiць i абаранiць. А, напрыклад, на чацвёртым курсе ўвогуле студэнтам трэба зрабiць рэдызайн вядомых СМI. Чаму б не? Гэта рэальны крок, якi дапамагае наблiзiцца да прафесii ў працэсе навучання. Асобныя студэнцкiя праекты могуць вырасцi да паўнавартасных журналiсцкiх прадуктаў, як атрымалася з праграмай «Пiн_код», якую НДТРК рыхтуе сумесна з кафедрай тэлебачання i радыёвяшчання.
Наша навука, у тым лiку i студэнцкая, цалкам арыентуецца на практыку. Напрыклад, ад медыяарганiзацый паступаюць заяўкi, каб студэнты падчас курсавога цi дыпломнага праектавання даследавалi iх кантэнт цi спрабавалi вырашыць актуальныя для канкрэтных СМI праблемы. Сёлета мы плануем выканаць не менш за 50 працэнтаў усiх дыпломных i магiстарскiх работ па заказе масмедыя. Канешне, якасць можа быць розная, але гэта — першыя крокi. У любым выпадку погляд маладога чалавека на тое, што мае быць, таксама дае штуршок для развiцця медыя.
Каб набрацца вопыту, новых ведаў, у БДУ ёсць i шмат мiжнародных праграм. Можна паехаць у Германiю, Карэю, Швейцарыю, Кiтай i iншыя краiны, каб атрымаць унiкальны вопыт мiжкультурнай камунiкацыi.
Арыентуемся на актыўнае супрацоўнiцтва з iншымi адукацыйнымi ўстановамi. Адкрылi ў гэтым годзе сумесную магiстратуру з эканамiчным факультэтам. Плануем сумесную магiстратуру i з вузамi КНР. Гэта таксама будзе вялiкiм крокам для нас i новымi магчымасцямi для нашых студэнтаў.
Студэнты журфака маюць цудоўныя ўнiверсальныя якасцi — так званыя «soft skills»: камунiкабельнасць, крэатыўнасць, цiкаўнасць, настойлiвасць, нтэлектуальную i прафесiйную смеласць
Рамяство ці творчасць?
— Сусветная журналiстыка становiцца падобнай на праграмаванне: ствараюцца дата-аддзелы ў газетах, на сайтах, журналiсты вучацца кадзiраваць, каб знайсцi ўнiкальныя даныя. Якiя IT-тэхналогii прымяняюцца ў падрыхтоўцы кадраў у нас?— Так, дата-журналiстыка — цiкавы кiрунак, якi мы пачынаем вывучаць. Увогуле, укараняць тэхналогii ў вучэбны працэс пачалi даўно i не шкадуем на гэта сродкаў. Цалкам мадэрнiзавалi камп’ютарныя аўдыторыi, купiлi квадракоптар, каб студэнты вучылiся здымаць i з вышынi, збiраемся абнаўляць тэлецэнтр для стварэння якаснага, сучаснага вiдэакантэнту.
Наш факультэт адным з першых у БДУ пачаў эксперыменты з дыстанцыйным навучаннем. Сёння на адукацыйнай анлайн-платформе факультэта размешчана больш за 160 курсаў. Выкладчыкi публiкуюць вiдэалекцыi, лiтаратуру, заданнi, тэсты, абмяркоўваюць вучэбныя тэмы на форумах, у чатах. Гэта дазваляе студэнтам i выкладчыкам быць больш мабiльнымi, без «прывязкi» да стала, i адначасова пастаянна заставацца на сувязi, весцi жывы дыялог.
— А што, на ваш погляд, трэба пакiнуць у прафесii нязменным?
— Павiнна застацца тое, што было актуальна i важна ва ўсе часы: адказнасць, прыстойнасць i iнтэлектуальнасць. Неадукаваным у нашай прафесii не месца. Адказнасць за свае словы, адказнасць за наступствы сваiх прафесiйных дзеянняў, адказнасць перад сваёй аўдыторыяй i краiнай — вось тое, што павiнна быць у сучаснага журналiста на першым месцы. На жаль, ёсць людзi ў медыяасяроддзi, якiя забываюцца, як можа адгукнуцца слова. Фэйкавая iнфармацыя можа перайсцi ў iнфармацыйную вайну, тая — у iншы фармат вайны... Гэта нельга дапусцiць. Нацыянальнае iнфармацыйнае поле — гэта месца для канструктыўнага, адкрытага дыялогу, месца, якое павiнна кансалiдаваць народ i быць стваральным.
Студэнт, лiчу, павiнен быць сумленным, умець думаць, мець каштоўнасныя арыенцiры. Вось тады ён стане сапраўдным журналiстам. Чалавечыя якасцi — гэта стрыжань, якi павiнен умацоўвацца прафесiйнымi здольнасцямi. Творчы запал, з якiм моладзь прыходзiць на факультэт, павiнен захоўвацца на працягу ўсяго прафесiйнага жыцця. Гэтага жадаю кожнаму нашаму выпускнiку.
Вось пытаюцца: журналiстыка — рамяство цi творчасць? Мне падаецца, што калi любiш сваю прафесiю, то яна становiцца свайго роду мастацтвам. У дзень нараджэння журфака жадаю студэнтам, прафесiйнай супольнасцi, каб у вашым жыццi было гэтае мастацтва. Жадаю заўсёды захапляцца сваёй працай, адчуваць асалоду ад яе, а яшчэ — каб журналiстыка стала вашым можа i няпростым, але шчаслiвым лёсам.
«Чтобы хорошо писать, нужно хорошо думать»
Если бы не факультет журналистики БГУ, то на небосклоне медиасферы не блистали бы звезды, информирующие свою аудиторию обо всем самом важном. Яркие выпускники журфака в день 75-летия факультета рассказали «Р», что изменилось в профессии с тех пор как они окончили alma mater и какие уроки усвоили, пронося их через всю профессиональную жизнь.
— В этом году исполнилось 40 лет, как окончил факультет журналистики. Журналистика за это время, конечно, значительно изменилась. В 1980-е и даже 1990-е источники информации были другими — оригинальными, достоверными. Журналист получал информацию из первых рук, исключительно из достоверных источников. В те — советские — времена и газет насчитывалось немного, и читатель был более либеральным, и само информационное поле более скромным. Но обязательно нужно было выехать на место, чтобы там и только там встретиться с героями. Сейчас журналистика другая, это не значит лучше или хуже. Информационных источников — тьма тьмущая, сложнее отличить правду от вымысла, фейка. Настоящим журналистам обязательно надо отделять зерна от плевел. Чтобы прослыть искренними, честными и правдивыми!
На журфаке мне особенно нравились преподаватели, которые в аудитории соединяли теорию с практикой. Они давали и гуманитарные знания, и настоящие уроки профессии. Мы к этому лишь добавляли свою любознательность, старание. А еще опытные журналисты, которые возились с нами на практике в редакциях, тоже стали нашими наставниками. Эту школу не заменит ничто! То же самое практикую я и мои коллеги: на факультете ищем способных ребят с искорками в глазах и вместе с преподавателями растим толковых журналистов, которые после распределения отлично работают в нашем издательском доме.
— Сердечная, откровенная — такой мне видится журналистика тогда, когда оканчивал журфак, — в начале 1990-х. Сейчас она комплементарная, девальвированная. Это с ней сделало время, и журналисты в этом не виноваты. Главный урок, который вынес с журфака: чтобы хорошо писать, нужно хорошо думать. Журналист может думать хорошо и анализировать, если имеет несколько точек зрения, разных мнений по одной проблеме. Этому нас и учили на самом творческом, открытом факультете, который можно сравнить с катапультой: если после импульса раскроешь крылья, то взлетишь. Таким факультет и должен быть — катапультой для творческих людей.
— Пожалуй, главный урок, который вынес с обучения на таком творческом факультете, — многое зависит только от стремления. Если оно есть — все получится. Я окончил журфак в 2006-м. Получить нужную информацию можно было только в библиотеке, записав важное в конспект от руки. Сегодня у студентов уникальные возможности для самообразования и расширения кругозора — всего в несколько кликов можно скачать нужную литературу, посмотреть, как работают коллеги по всему миру. У меня на первом курсе даже компьютера не было дома. Тогда он был недешевым удовольствием, и приходилось подрабатывать, чтобы купить девайс. Теперь компьютерные и информационные технологии куда доступнее и совершеннее. В журналистике, особенно в телевизионной, появилось множество инструментов для оперативной передачи информации. При необходимости контент можно снять на мобильный телефон, и в течение пары минут сбросить в выпуск, увидеть в эфире. С другой стороны, медийное поле стало сейчас куда более конкурентным. Активно развиваются интернет-ресурсы, многие телевизионные проекты делаются исключительно для показа в YouTube, порой являясь не чем иным, как хорошо просчитанной бизнес-моделью. А здесь, как говорится, ничего личного — для завоевания аудитории любые методы хороши. В том числе поэтому серьезно размываются жанры, манера подачи информации. Безусловно, все это влияет и на профессию далеко не всегда с положительной точки зрения. В этом многообразии медиа, платформ, ресурсов, каналов вопрос объективной и достоверной информации с каждым годом все более актуален.
— Окончил журфак в 1993 году. В то время конкуренция между СМИ была небольшой. Это ставило и перед журналистами другие цели, нежели сейчас. Современная журналистика каждый день требует изменений. Что осталось неизменным, так это самообразование журналиста. У нас было понимание, что успешность карьеры зависит от того, насколько достаточно ты уделяешь времени и значения саморазвитию. Именно на факультете этому учили: несмотря на то, что есть преподаватели, литература, ты также сам должен учиться на практике. Чтобы попасть в журналистику, необязательно учиться на журфаке. Если профессия интересна, умеешь писать, говорить и думать — все получится.
— До сих пор на полках служебного кабинета у меня хранятся книги, работы преподавателей, которые учили нас на факультете. Мне посчастливилось застать выдающихся людей, которые сделали из нас настоящих журналистов. Я окончил журфак в 2000 году — рубеж веков сыграл важную роль и в моем профессиональном становлении, и в истории журналистики. Сейчас эпоха новых технологий, коммуникаций, требований к профессии. Важно постоянно быть в потоке информации, иметь под рукой необходимый инструментарий, чтобы извлекать только нужное и важное, а после грамотно доносить до аудитории. Быть профессионалом — это тот критерий, который был основным тогда, таков он и сейчас. Принципиально важно сохранять высокий уровень при любых условиях, чтобы не останавливаться на достигнутом, а совершенствоваться.
— Факультет журналистики окончила в 2004 году. За это время изменились два ключевых критерия в коммуникации: скорость и адресность, которые определяют изменение инструментов, технологий, стиля коммуникации. Например, если раньше можно было готовить пресс-конференцию месяц-два, приглашая 20–30 журналистов, то сегодня на подготовку есть 2–3 дня, а то и 2–3 часа, и приглашают пару журналистов. Да и пресс-конференциями такие встречи уже не называют — скорее, личное общение со СМИ. Это происходит потому, что растет скорость потребления информации, растет и конкуренция за ее получение, качество. Меня это радует: все меньше одинаковых по темам и контенту статей в медиа и все больше работы для PR-менеджеров, которым этот контент надо изобретать. Своим главным уроком, вынесенным с журфака, считаю правила построения отношений с людьми: правил нет! Над отношениями нужно работать ежечасно. Потому как отношения, построенные годами, могут рухнуть за одну минуту. Так что образование в сфере коммуникации — это прочный фундамент, не только профессиональный, но и житейский.
kasel@sb.by
