Ona. Zgrabna, niby statuetka z porcelany. Cudowna karnacja, alabastrowa skуra, fale wіosуw, tajemnicze spojrzenie ogromnych oczu. Pierwsza piкkno¶ж Petersburga ksiкїna Skawronska. Jak powiadali, ona nawet po trzydziestce wygl±daіa jak szesnastolatka. Patrzy na nas lekko i bez uprzedzenia.
On. Caіkiem siwy w 35 lat, z olbrzymim gruziсskim nosem i duїymi smutnymi oczami. Miкkkie i szlachetne spojrzenie. Wedіug opisania niektуrych wspуіczesnych, legendarny Bagration w ogуle byі “bardzo brzydki”.
Dwa portrety to dwa losy, poі±czone smutn± legend±.
Od roku 1798 w skіadzie awangardy armii Bagrationa znajdowaі siк puіk jegierski z Woіkowysku. Generaі praktycznie zamieszkaі na odzyskanej po kolejnym rozbiorze Rzeczypospolitej granicy rosyjskiej. St±d z czкstymi raportami jeјdziі do Petersburga. Pod czas jednej z takich podrуїy na balu nadwornym Bagration wіa¶nie zauwaїyі osiemnastoletni± nimfк — ksiкїnк Skawronsk±. Bкd±c uwieсczony prawie wszystkimi nagrodami paсstwowymi, traciі przed ni± odwagк i mowк. Natomiast mіodziutka frejlina, ktуra od wczesnego wieku opanowaіa chytr± naukк kokieterii, byіa zakochana w innym. Nie miaіa w swoich planach nowego rywala. Ale los post±piі z nimi inaczej.
¦ci¶le bior±c, inaczej post±piі imperator Paweі I, kiedy dowiedziaі siк o mкkach ukochanego generaіa. Imperator wysіaі do matki panny Katarzyny depeszк, w ktуrej wydaі zarz±dzenie ubraж cуrkк w biaі± sukienkк i przywieјж do Gatczyny. W cerkwi paіacowej w Gatczynie 2 wrze¶nia roku 1800 odbyі siк ¶lub, ktуry zdziwiі wielu ludzi, w tym teї pannк i pana mіodych.
Tylko w ci±gu miodowego miesi±ca mіodzi mieszkali razem w Petersburgu. Potem Bagration musiaі wracaж na sіuїbк, wtedy jego rozpieszczona їona powiedziaіa: “Nie pojadк do tego zapadіego k±ta!”. Na tym rozjechali siк: on pojechaі do Woіkowysku, ona za¶ — do Wiednia.
Bojowa i їyciowa droga Bagrationa szіa przez Alpy Szwajcarskie, Fridland, Preisisch-Elau (Prusy Wschodnie), Woіkowysk i Smolensk do Borodina.
Niestety, nigdzie siк nie krzyїowaіa z balami i modnymi uzdrowiskami europejskimi, na ktуrych bawiіa siк jego mіoda їona, z szalon± lekkomy¶lno¶ci± wydaj±c ogromn± fortunк. Z Woіkowysku do Wiednia leciaіy listy “dla ukochanej Kasieсki z miіo¶ci±”, w odpowiedzi za¶ — tylko pro¶by o wysіanie pieniкdzy. Bagration dіugo i uparcie woіaі їonк do Rosji.
Ciкїko przeїywaі niezgodк w rodzinie. Oprуcz tego generalskie zarobki nie mogіy zaspokoiж potrzeby rozrzutnej piкkno¶ci, i wielkoduszny generaі zacz±і sprzedawaж nieruchomo¶ci i rozdawaж listy zastawne, їeby opіaciж wszystkie rachunki ksiкїnej Bagration. ¦lub, zawarty nie na niebiosach, lecz we dworcu imperatora, nie przyniуsі szczк¶cia maіїonkom.
Jak wiadomo, Bagration zostaі ranny pod czas bitwy pod Borodino. Umieraі 16 dni… Po ¶mierci w jego papierach znaleziono maleсki okr±gіy portret dziewczyny z tajemniczym spojrzeniem wielkich oczu. Z nim generaі nie rozstawaі siк nigdy.W¶rуd nowych relikwii muzealnych s± teї unikalne ryciny bohaterуw wojny roku 1812, w tym bohaterуw bitwy pod Woіkowyskiem generaіуw Konowicyna, Siwersa, Wasilczykowa, Galicyna. Tutaj rуwnieї widzimy rzadki eksponat — egzemplarz temblaka (ta¶my z frкdzlami na koсcu, noszonej na rкkoje¶ci szpady) ze instrukcj± na pi¶mie, po¶wiadczon± pieczкci± i wіasnorкcznym podpisem Barklaja-de-Tolli.
Jeszcze jedna historyczna para, utrwalona na obrazie XIX wieku, to Napoleon i Jуzefina w dzieс koronacji. A oto imperator francuski demonstruje w przeddzieс bitwy Borodiсskiej portret swojego syna z drugiego maіїeсstwa z Mari±-Luiz±. W nastкpnej sali wisi portret imperatora rosyjskiego Aleksandra I, zreszt±, napisany rкk± Francuza.
Kiedy byіam w muzeum, tam dobiegaіy koсca prace zwi±zane z ochron± drogich eksponatуw. Zgodzimy siк, їe nie kaїda kolekcja w muzeum rejonowym moїe pochwaliж siк prawdziwymi rarytasami. Zjawiіy siк one w Woіkowysku dziкki pomocy Georgija Pecha, czіowieka z niezwykіym losem.
Na pocz±tku minionego wieku mіody czіowiek z Petersburga zostaі skierowany do maіego Woіkowysku jako kierownik wкzіa telegraficznego stacji kolejowej. Tutaj znalazі swoje prawdziwe powoіanie — to byіy archeologia i historia. Georgij Iosifowicz organizowaі prace wykopaliskowe, kolekcjonowaі dawne rzeczy i monety, a gdy dowiedziaі siк o sіynnej bitwie pod Woіkowyskiem w listopadzie roku 1812, zacz±і skrupulatnie szukaж wszystkich nici z przeszіo¶ci. Od roku 1925 wspуіpracowaі z Grodzieсskim muzeum obwodowym, dziesiкж lat po tym za¶ otworzyі swoje wіasne. W przeddzieс Wielkiej wojny Ojczyјnianej entuzjasta wystaraі siк o otwarcie na podstawie swoich prywatnych kolekcji muzeum paсstwowego. Podczas okupacji faszystowskiej eksponaty zrabowano, budynek zburzono. Po wojnie trzeba byіo kilku lat, їeby odnowiж przechowalniк historii. W roku 1953 dyrektorowi udaіo siк udowodniж szczegуlne znaczenie Woіkowysku w wojnie z Napoleonem, i domek z mansard± staі siк Wojskowo-Historycznym Muzeum imienia Bagrationa. Zaіoїyciel uparcie szukaі po caіym Zwi±zku Radzieckim rzadkie eksponaty. Niewiadomo, jak potrafiі stworzyж kolekcje rycin i innych cennych rzeczy, w tym broni i umundurowania.
— On byі bardzo uparty i celowy, — wspomina starszy pracownik naukowy muzeum Aііa Sueta. — Bez tego nieustannego poszukiwania Pech po prostu nie mуgі їyж. Prowadziі prace wykopaliskowe, badania naukowe, pisaі obrazy i stwarzaі zadziwiaj±ce postacie historyczne z plasteliny. W roku 1967 Georgij Iosifowicz odszedі z pracy i niedіugo potem zmarі.
Natomiast w otwartym na nowo muzeum zjawiіy siк obrazy i zadziwiaj±ce їoіnierzyki z plasteliny, zrobione przez czіowieka, ktуry jednego dnia przypadkowo trafiі do Woіkowysku, lecz potrafiі wpoiж miіo¶ж do historii tego niewielkiego miasteczka wielu ludzi.
Natalia Zinczenko
