Pochód w dniach festiwalu
Wszyscy uczestnicy wówczas mieli najlepsze wrażenia. Nic więc dziwnego, że nastąpił ciąg dalszy. Niedawno odbyła się druga edycja festiwalu. Do Hrodna przyjechało 20 teatrów z dziewięciu krajów. Swoje spektakle konkursowe, zarówno dla dzieci jak i dorosłych, pokazały Białoruś, Rosja, Litwa, Polska, Ukraina. Wśród debiutantów festiwalu były Serbia, Estonia, Czechy i Bułgaria.
— Chcieliśmy pokazać to co najlepsze w dzisiejszych teatrach, aby nasze miasto nad Niomanem zobaczyło nie prowincjonalną sztukę, a główne tendencje i nowe formy współczesnych artystów — opowiada kierownik artystyczny festiwalu i główny reżyser Hrodzienskiego Obwodowego Teatru Lalek Aleh Żuhżda. — Sami zdecydowaliśmy nie brać udziału w programie konkursowym, aby jury bardziej obiektywnie oceniało wystąpienia zagranicznych gości. Nie zostawiliśmy jednak swoich widzów bez spektaklu. W nocy pokazano ostatnią premierę — “Faust. Sny”.
Festiwal zaczął się od barwnego pochodu historycznymi uliczkami miasta. W niebo podrzucano lalki z symboliką teatrów. Każdy uczestnik otrzymał w prezencie lalkę-anioła, która zgodnie z legendą chroni aktorów. Wszyscy jednak czekali na najważniejsze wydarzenie na scenie. Kiedy jeszcze nadarzy się okazja wyruszyć w podróż po kartach baśni i przypowieści serbskich, litewskich, czeskich, ukraińskich, klasyki białoruskiej, rosyjskiej i brytyjskiej? Festiwal “Lalki nad Niomanem” był taką rzadką okazją dla mieszkańców Hrodna i gości miasta.
Publiczność od razu zwróciła uwagę na sztukę Białostockiego Teatru Lalek. Polski zespół zaimponował nową interpretacją wszystkim znanej historii miłości Romeo i Julii. Tragedię Shakespeare’a “Montecchi i Capuleti” wystawił jeden z czołowych reżyserów Rosji Rusłan Kudaszow. Specyfiką sztuki jest gra aktorów prawie bez słów, lecz ze szczególną intonacją i różnymi gestami. Teatr z Wilna “Lele” pokazał współczesną fantastykę logiczną “Meteo”. To również sztuka bez słów, opowiada o próbie człowieka opanować żywioły ginącej planety.
Białoruski Państwowy Teatr Lalek wystawił klasykę narodową “Dlaczego ludzie się starzeją?” według utworu poety i dramatopisarza Anatola Wiarcinskiego. Publiczność festiwalu obejrzała również spektakl według opowieści Lwa Tołstoja “Chołstomier” teatru z Bresta. Ten teatr zdobył grand prix w 2013 roku.
Teatr z rosyjskiego miasta Iwanowo zapoznał młodych widzów z muzyką wielkiego Czajkowskiego. Aktorzy wykorzystali bogatą paletę obrazowości, na żywo malowali obrazy na szkle.
Oryginalność festiwalu polega również na tym, że aktorzy nie ograniczyli się do wystawienia sztuk na scenie. Dwa spektakle odbyły się pod gołym niebem. Na podwórku jedynego na Białorusi Muzeum Historii Religii w centrum Hrodna gospodarzami byli Czesi i Serbowie. Pokazali interaktywne inscenizacje dla całej rodziny w stylu jarmarku — “Książę Jaromił” i “Kuku Todore”.
Pięciodniowy maraton teatralny na brzegu Niomana zakończyła uroczysta impreza i podsumowanie wyników. Przewodniczący jury, zasłużony działacz kultury Rosji Walerij Szadskij ogłosił najważniejszą informację: eksperci międzynarodowi przyznali grand prix Białostockiemu Teatrowi Lalek za sztukę “Montecchi i Capuleti”. Reakcja zachwyconej publiczności i uczestników festiwalu potwierdziła, że dokonano słusznego wyboru.
W kilku prestiżowych kategoriach wyróżniono inne zespoły oraz autorów. Dyplom za najlepszą reżyserię w spektaklu “Dlaczego ludzie się starzeją?” otrzymał reżyser Białoruskiego Państwowego Teatru Lalek Alaksiej Lalaŭski. Malarz Chmielnickiego Obwodowego Teatru Lalek (Ukraina) Mychajło Nikołajew został laureatem w swojej kategorii za sztukę “Olenko i Iwanko”. Jurorzy zwrócili również uwagę na utwór litewskiego kompozytora Szarunasa Dajenisa, który skomponował muzykę do spektaklu “Meteo”.
Dyplom za najlepszy zespół aktorów otrzymał Rowieński Obwodowy Teatr Lalek (Ukraina) za spektakl “Wigilia”. Dyplomy festiwalu “Lalki nad Niomanem” otrzymali również aktorzy. Uładzimir Ciewasian z Bresckiego Teatru Lalek otrzymał nagrodę za najlepszą męską rolę, a aktorka z litewskiego miasta Kłajpeda Renata Kutaite wyróżniona została za indywidualną pracę w spektaklu “Baśnowy czas Kopciuszka”.
Poza tym po raz pierwszy podczas festiwalu ocenę dawali krytycy — dwudziestu młodych znawców teatru z Białorusi, Rosji i Ukrainy. Przyznali dwa dyplomy “Za mądry repertuar” i “Za najlepszy zespół aktorów” zespołowi z Białegostoku. Nowością była praca specjalnego jury dzieci, w skład którego weszło pięciu uczniów z Hrodna. Wybrali sztukę “Królowa Łabędź” w wykonaniu teatru z Kaunasa. Nagrodę dodatkową dzieci przyznały teatrowi z miasta Iwanowo.
Festiwal nie ograniczył się do występów aktorów. Ciekawy odczyt “Lalki, formy, animanci, obiekty — nowe perspektywy” dla zawodowców z dziewięciu krajów wygłosił znawca teatru lalek, profesor Warszawskiej Akademii Teatralnej Marek Waszkiel. W ramach festiwalu hrodzienskiego odbyła się prezentacja książki moskiewskiego historyka sztuki Borisa Gołdowskiego “Historia białoruskiego teatru lalek”.
Drugi festiwal “Lalki nad Niomanem” już przeszedł do historii, ale na pewno będzie ciąg dalszy.
— Widziałam i czułam, w jakim wyśmienitym humorze byli liczni goście zagraniczni po naszym festiwalu — mówi dyrektor Hrodzienskiego Obwodowego Teatru Lalek Maryja Szabaszowa. — Cieszymy się, że spodobało się im. Postaraliśmy się nie tylko przygotować scenę i zorganizować występy zespołów. Artyści mogli zwiedzić nasze stare miasto, zamki, świątynie, pospacerować i po prostu wypocząć w przytulnym parku, mogli podziwiać Nioman. Już otrzymaliśmy wnioski od teatrów o udział w trzecim festiwalu, który zaplanowano przeprowadzić za rok. Jestem przekonana, że uczestników będzie jeszcze więcej, będzie więcej różnych krajów. Na razie nasz teatr ma wakacje. W nowym sezonie teatralnym będzie kilka premier dla dzieci i dorosłych.
Hrodzienski Teatr Lalek mieści się w budynku, zbudowanym w 1772 roku jako część pałacu starosty hrodzienskiego Antoniego Tyzenhauza. Salę zrobiono w stylu włoskim z amfiteatrem, piętrowymi galeriami, gdzie było 22 loże. W 1859 roku widownię po renowacji zwiększono o jedno piętro. Na starej scenie przez długie lata występował teatr Antoniego Tyzenhauza, polski zespół Solomei Deszner, rosyjsko-polski teatr Elizy Orzeszkowej. W latach 1945-1947 był tu Państwowy Rosyjski Teatr Dramatyczny BSRR, do 1984 roku mieścił się obwodowy teatr dramatyczny. Od tego momentu gospodarzami budynku zostali artyści z lalkami. W końcu 2012 roku zakończono renowację, pojawił się nowy korpus administracyjny, zachowujący ducha dawnej architektury. Otwarto muzeum lalek. Wśród nowych eksponatów są bohaterzy sceniczni festiwalu “Lalki nad Niomanem”.
Iosif Papko
