Па вёсцы Закальное Любанскага раёна на другі дзень Вялікадня ходзяць валачобнікі. Яны ідуць па галоўнай вуліцы ў святочным настроі, ім хочацца спяваць. Гурт, у які ўваходзяць жанчыны і дзеці, пачынае спяваць традыцыйную песню “Ляцела пава”.
У валачобным абрадзе гэтая песня заўсёды выконвалася першай. І, як правіла, яе пачынаюць жанчыны, за імі ўступаюць дзяўчынкі і хлопчыкі. Галасы далёка чуваць, а ў ціхае надвор’е песні валачобнікаў пазнаюць ажно на другім канцы вёскі:
Ляцела пава цераз паплава,
Іграйце, малойцы, гуляйце!
Яна ляцела, пер’е раняла,
Пало пер’ейко да на каменнейко,
Хто ж тое пер’е збіраць будзе?
Наогул, валачобныя песні — гэта не толькі вясновыя, але яшчэ і віншавальна-велічальныя. У Закальным зберагаюць народныя і бытавыя песні як сапраўдную спадчыну, а валачобныя асабліва. Услед за “Ляцела пава” гучыць песня, якую спяваюць і ў іншыя дні ад Масленкі да Юр’я. Старэйшае пакаленне вяскоўцаў любіць яе:
Весна-весна на вуліцы,
Мая Тэкля ўсё лён трапае,
Не напрала на спадніцу,
Не напрала на сарочку,
Не напрала на світачку...
У скарбонцы ў валачобнікаў шмат не толькі песень, але і прывітальных слоў, і вершаваных пажаданняў. Калісьці ў старажытнасці валачобны абрад меў аграрна-магічны сэнс, пазней ён набыў характар вясёлай забавы і гульні. Каля ганка, а калі гаспадары яшчэ запросяць і ў хату, валачобнікі пачынаюць сапраўдны спектакль. Тут у ход ідуць і песні, і рыфмаваныя куплеты, і выслоўі:
Яйкі чырвоныя, пірагі пухоныя,
Сыр на тарэлачцы, а к сыру
цукерачкі.
А мы яйкі пералічым,
гаспадыньку павялічым!
У валачобным спектаклі ёсць цікавая роля жачыка — маленькага хлопчыка, які ходзіць разам з жанчынамі, гэта сын адной з валачобніц. Вось чаму велікодны абрад у Закальным па-мясцоваму называюць “Жачык”. За апошні час валачобны звычай крыху змяніўся: каб пераймаць традыцыю, разам з дарослымі ходзяць і дзеці. Раней жа бралі толькі аднаго хлопчыка, які вымаўляў гаспадарам словы, якія памятае не адно пакаленне закальненцаў:
Я маленькі жачыку,
Паўзу, як рачыку,
Скачу, як жабка,
Дай яйка, бабка!
У жачыка асаблівая роля ў гульнявым эпізодзе абрада — ён абменьваецца з гаспадарамі чырвонымі яйкамі. Нягледзячы на ўзрост малога, на яго абавязкова звяртаюць увагу, і гаспадары ад душы частуюць валачобнікаў велікоднымі прысмакамі.
Закальненцы чакаюць “Жачыка”. Валачобнікі спяшаюцца пажадаць сваім аднавяскоўцам, суседзям, родным і сваякам, знаёмым і незнаёмым, як казалі на закальнецкай старане спрадвеку:
“Долі, шчасця,
Здароўя — як у зялёнага дуба,
Каб заўсёды жылі вы люба!”
Іван Лужынскі
infong@sb.by
На Любаншчыне шчодра частуюць велікодных валачобнікаў
Куды ляцела пава?
Полная перепечатка текста и фотографий запрещена. Частичное цитирование разрешено при наличии гиперссылки.