Георгій Марчук — асоба ў сучаснай літаратуры надзвычай цікавая. Аўтар хрэстаматыйных ужо “Крыка на хутары” і “Кветак правінцыі” не стамляецца эксперыментаваць у жанрах. То ў белых вершах звернецца да трагедый часоў Траянскай вайны, то па-новаму адлюструе тэму малой радзімы ў “Давыд-Гарадоцкіх канонах”, то напіша бессюжэтны твор. Не кажучы ўжо пра казкі, афарызмы, п’есы... Таму цалкам лагічна было напачатку нашай гутаркі спытаць:
— Георгій Васільевіч, што ёсць, на ваш погляд, для пісьменніка творчасць?
— Відаць, кожны пісьменнік адкажа па-свойму. І ў адказах могуць быць такія словы, як “рэалізацыя свайго Я”, “спосаб зарабляць грошы”, “жаданне славы”, “неабходнасць падзяліцца перажытым з чытачом”. Для мяне гэта ў першую чаргу радасць творчасці. Кожны чалавек народжаны ствараць і талентам сваім дапамагаць блізкім. Пісьменнік з дапамогай слова аднаўляе жыццё і жывых людзей, учынкі якіх не падлягаюць сумненню. Гэта так цудоўна, калі на твае ідэі і эмоцыі чытач адгукаецца душой.
— А які ён, “герой нашага часу”?
— Хацелася б адказаць коратка: сумленны і добры чалавек, які любіць жыццё, прыроду, Радзіму.
— Як вы спалучаеце драматургію і прозу?
— Урокі прозы неабходныя драматургіі, урокі драматургіі неабходныя прозе. Адзін сюжэт больш падыходзіць для драматургіі, а эпічны ахоп падзей і герояў — для прозы. У апошняе дзесяцігоддзе аддаю перавагу драматургіі — прыемна бачыць сваіх герояў на сцэне. Да таго ж за яе хоць нейкія ганарары плацяць.
— Што хацелася б ажыццявіць, але пакуль што не паддаецца рэалізацыі?
— Хацелася б у якасці рэжысёра ажыццявіць экранізацыю “Кветак правінцыі”. Серыі на чатыры. Хацелася б нарэшце хоць адну з маіх 15 камедый пры жыцці ўбачыць на сцэне тэатра імя Янкі Купалы. Хацелася б напісаць раман “Кірыла Тураўскі” — ужо колькі часу рыхтуюся. І яшчэ ёсць планы.
— Што прымусіла вас звярнуцца да жанру казкі?
— Любоў да дзяцей. Жанр казкі абуджае фантазію, прадугледжвае шчырасць душы і нясе дабро праз герояў — высакародных, рашучых, чуллівых.
— Чытачы ведаюць вас і як аўтара трапных афарызмаў...
— Я халерык, хутка на ўсё рэагую, часцяком дасціпна адказваю на нечаканыя словы. Вопыт жыццёвых назіранняў і востры погляд на свет, парадаксальнасць і выклікалі да жыцця афарызмы.
— Упершыню ў беларускай літаратуры з-пад вашага пяра з’явіўся бессюжэтны твор “Урсула” — навелы пра каханне. Якім вам бачыцца спалучэнне лірыкі і філасофіі?
— Не ведаю. Далібог, не ведаю. Не маю на мэце штучна мадэляваць філасофскія тэзісы і факты з жыцця. Нейк усё атрымліваецца само сабой. Як рачная плынь, на хвалях якой з’яўляюцца то плыўцы, то паваленае дрэва, то параход, то мёртвая рыбіна, то адзінокі рыбак у лодцы, то зоркі адбіваюцца...
— Апошнім часам вы рэдка выступаеце ў жанры публіцыстыкі...
— Відаць, “перагарэў”. Хоць люблю выступаць на радыё па злабадзённых праблемах сучаснага жыцця і літаратуры.
— Вам падабаецца чытаць?
— Вельмі падабаецца. Па-першае, неабходнасць з маленства для работы розуму і душы. Па-другое, дадатковая інфармацыя. Па-трэцяе, цікавасць да творчасці іншых пісьменнікаў: а як яны гэта ўмеюць рабіць. Цяпер больш схільны да паэзіі. А здараецца часам і так: падыду да сваёй кніжнай паліцы — безліч імёнаў любімых пісьменнікаў. Да якога рука пацягнулася — тую кнігу і бяру. Без кнігі я ўжо няўтульна пачуваюся.
— А Біблію, Евангелле гартаеце?
— У Евангеллі прываблівае сюжэт, афарыстычнасць, гісторыя жыцця і дзейнасці Хрыста. Я не веру, што чалавек паходзіць ад малпы. Свет Космасу, свет Зямлі, сутнасць усяго жывога — у руху. Прырода чалавека мяняецца марудна. Войны, зайздрасць, агрэсія, нецярплівасць, хцівасць — катэгорыі заўсёдныя. Каб не знік род чалавечы, адно пакаленне мусіць вельмі хутка перадаць наступным здольнасць ствараць і захоўваць жыццё шляхам засваення рамёстваў, навукі, медыцыны. Вось чаму і жыццё, і шчасце залежаць ад усіх і кожнага.
— А роля дзяржавы?
— Дзяржава дагэтуль — найвышэйшая форма арганізацыі грамадства, этнасу. Падпарадкаванне закону, захаванне маральных асноў, клопат пра радзіму і яе абарону, клопат пра жыццё... Даўжэй за ўсіх трымаецца ва ўладзе той лідар, які здольны таленавіта ўлічыць інтарэсы ўсіх грамадзян і мабілізаваць сілы на вырашэнне першасных задач і пераадоленне бясконцых праблем.
— Часцяком сіла арміі, а зусім не гуманістычныя ідэі з’яўляюцца рухавіком палітыкі.
— На жаль, так. Раней войны былі непазбежнымі праз антаганізм камуністычных і капіталістычных ідэй. Але вось зараз увесь свет стаў на рэальныя “рэйкі” капіталізму, і што? Колькасць войнаў, на маю думку, павялічылася. Тымі, хто хоча захапіць уладу ва ўсім свеце, кіруюць хцівасць, паразітызм, фанабэрыя і цынізм. І гэта пры тым, што ў аснове ўсіх рэлігій, духоўных школ прысутнічае адна заўсёдная матрыца — найгалоўнейшая каштоўнасць — жыццё...
— Што ж тады атрымліваецца: чалавек толькі збольшага кіруе сваім лёсам, знаходзячыся ў залежнасці ад палітыкі дзяржавы, ад сусветных працэсаў, ад ступені духоўнасці грамадства?
— У нейкай ступені так. Але шчасце для кожнага асобна складаецца са штохвілінных стасункаў чалавека з іншымі людзьмі, з прыродай. Трэба знаходзіць яго ў кожным імгненні. Асабіста для мяне шчаслівым можа быць увесь дзень праз тое, што зімовай раніцай сініца пад акном спявае, просіць есці — ля пад’езда я зладзіў для птушак кармушку на галінах бэзу. А адчуванне ўсёабдымнасці шчасця залежыць ад духоўнага свету чалавека. Нават і рэлігіі заклікаюць — радуйся, рэчаіснасць такая зменлівая і хуткаплынная.
— А свабоду вы выключаеце са складнікаў шчасця?
— Я яе не выключаю, але і не абсалютызую. Чалавек вольны да таго часу, пакуль не абмяжоўвае сваёй свабодай свабоду іншага чалавека.
— А што перашкаджае чалавеку напоўніцу адчуваць свабоду?
— Эгаізм, схільнасць да адной, штучнай жарсці. Няздольнасць цаніць іншы пункт гледжання. Бачанне зла толькі ў іншых людзях, а не ў сваёй душы таксама. Думкі, што ўсе абавязаны толькі табе... Мяркую, што абавязак перад сям’ёй, хворым, радзімай тваю свабоду абмяжоўвае.
— Ці доўга, на вашу думку, у літаратуры захаваецца рэалізм? Ці яго заменіць фантастыка, літаратурныя камп’ютарныя гульні ды іншыя тэхналогіі?
— Рэалізм будзе існаваць заўсёды, таму што гэта жывая праўда жыцця.
— Пра што можа марыць пісьменнік у 65 гадоў? Пра што вы марыце?
— Калі скажу, што пра Нобелеўскую прэмію, гэта будзе банальна, бо кожны больш ці менш таленавіты пісьменнік адкажа гэтаксама. Калі скажу, што мару пра выданне пяцітомніка (з напісаных за 45 гадоў 10 тамоў раманаў, п’ес, навел, казак, афарызмаў), дык таксама будзе банальна. Калі скажу, каб родныя і дарагія не хварэлі — звычайна. Мары ў маім узросце рэдкія і заўсёды маюць характар умоўнай іх рэалізацыі. Падалей ад рамантыкі, а бліжэй да рэальнасці — да стану здароўя, грашовага забеспячэння. І ўсё ж... Мару разам з сем’ямі шчырых сяброў Наркевічаў і Рычаговых рушыць на цягніку Масква—Пекін у далёкі шлях да сталіцы Кітая. Паглядзець два-тры дні на кітайскую сталіцу і на гэтым жа цягніку — у зваротны шлях на дарагую Беларусь.
