Цi належнае месца ў сучасным грамадстве займаюць мясцовыя Саветы дэпутатаў, каб стаць дзейсным iнструментам ва ўмацаваннi сувязi ўлады з насельнiцтвам, трывалай асновай у справе дзяржаўнага будаўнiцтва? Пытанне, якому раней пастаянна надавалася ўвага кiраўнiцтва дзяржавы, з асаблiвай вастрынёй паўстала пасля наведвання Прэзiдэнтам краiны Шклоўскага раёна Магiлёўскай вобласцi. Якое практычнае ўвасабленне ў дзейнасцi Саветаў знаходзяць крытычныя заўвагi i прынцыповыя ацэнкi кiраўнiка краiны, зробленыя пасля вiзiту, якiмi клопатамi жывуць сёння органы ўлады i кiравання непасрэдна ў вёсцы i гарадскiм пасёлку? Аб гэтым i iншым разважае старшыня Гомельскага абласнога Савета дэпутатаў Валерый СялiцкI.
— Адзначаючы нiзкую эфектыўнасць работы мясцовых Саветаў i структур тэрытарыяльнага грамадскага самакiравання, кiраўнiк дзяржавы, несумненна, меў на тое падставы. I адна з вiдавочных прычын таго, што пры наяўнасцi дастатковай нарматыўнай базы мясцовая ўлада пакуль не ў стане рэальна наблiзiцца да надзённых запатрабаванняў насельнiцтва адпаведнай тэрыторыi, крыецца ў недастатковай асабiстай аўтарытэтнасцi, а часам – банальнай безынiцыятыўнасцi старшынь Саветаў. Каля чвэрцi iх (у вобласцi налiчваецца 275 сельскiх i пасялковых Саветаў) сёння не маюць вышэйшай адукацыi. Асобныя з iх ужо страцiлi маральнае права прадстаўляць структуры ўлады на пярвiчным узроўнi. На слыху – крымiнальная справа, узбуджаная ў адносiнах да старшынi Церахоўскага пасялковага Савета Добрушскага раёна, якi за садзейнiчанне ў атрыманнi нарада на нарыхтоўку лесу прыняў ад аднаго з грамадзян хабар у 500 долараў ЗША. Парадокс, але названая службовая асоба да ўсяго з’яўлялася i старшынёй камiсii па заканадаўству раённага Савета дэпутатаў. Вiдавочна, што адной з першачарговых задач згодна з даручэннямi Прэзiдэнта з’яўляецца абнаўленне саставу кiраўнiкоў органаў улады на месцах. Хочам таго цi не, але ў адпаведнасцi з сучаснымi патрабаваннямi кiраўнiк Савета ўяўляе сабой ключавое звяно працы з насельнiцтвам. А гэта азначае, што на такой пасадзе павiнен быць чалавек высокаадукаваны, кампетэнтны, здольны паглыбляцца ў праблемы людзей i разам з дэпутатамi розных узроўняў вырашаць iх. Побач з акрэсленай i праблема слабай матэрыяльна-тэхнiчнай базы нiзавых звенняў улады, што не лепшым чынам уплывае на работу Саветаў. Значная частка iх размешчана ў непрыстасаваных памяшканнях, як правiла, канторах мясцовых гаспадарак, дзе ёсць праблемы з ацяпленнем, гадамi не рабiлiся рамонты. Пра забеспячэнне работнiкаў Саветаў камп’ютэрнай, размнажальнай тэхнiкай, аўтатранспартам – размова асобная. Да прыкладу, у Хойнiцкiм раёне нашай вобласцi з 8 аўтамабiляў, што значацца на балансе Саветаў, сёння 7 няспраўных. Але ж гранiцы сельскiх Саветаў iншы раз працягнуты на 25—30 кiламетраў! Веласiпед тут не лепшы памочнiк. Ёсць спадзяванне, што справы ў гэтым накiрунку палепшацца. Тым больш што кiраўнiк краiны даў канкрэтныя даручэннi вырашыць да лютага наступнага года надзённыя праблемы матэрыяльнага забеспячэння Саветаў.
Нi для каго не сакрэт, што менавiта тут, у нiзавым звяне, адбылося практычнае злiццё прадстаўнiчай i выканаўчай улад. Таму сельскiя Саветы дэ-факта знаходзяцца ва ўмовах, так бы мовiць, двайнога падпарадкавання. У сувязi з чым вельмi актуальнай для работнiкаў Саветаў (чытай, сельвыканкомаў), якiя маюць невялiкi штат (як правiла, 3—4 чалавекi), застаецца праблема фiзiчных i маральных перагрузак. Райвыканкомы, праваахоўныя органы, установы кiравання запатрабуюць ад Саветаў вялiкую колькасць справаздач i даведак. Iх колькасць значна ўзрасла з увядзеннем прынцыпу «аднаго акна» ў дзяржустановах i арганiзацыях. У Саветах вядуцца таўшчэзныя 20-кiлаграмовыя «талмуды», так званыя пагаспадарчыя кнiгi, дзе збiраецца разнастайная статыстычная iнфармацыя, уключаючы своеасаблiвыя пашпарты прыватных падвор’яў. З яе запаўненнем часам узнiкаюць вялiкiя цяжкасцi.
Часам даходзiць да абсурду. Вось не так даўно ў Саветы паступiлi «цыркуляры»-заданнi: пералiчыць наяўных катоў i сабак, што ўтрымлiваюцца на падпарадкаванай тэрыторыi, а таксама праiнфармаваць эколагаў, колькi адходаў вывозiцца на мясцовыя звалкi!!! Валодаючы iнфармацыяй аб падобных фактах, кiраўнiк дзяржавы сёння iнiцыiруе прадметныя захады па хутчэйшай дэбюракратызацыi мясцовых органаў улады, у тым лiку iх пярвiчнага звяна. Вiдавочна, што Саветам на месцах неабходна актыўней праводзiць растлумачальную работу з насельнiцтвам, асаблiва ў пытаннях заканадаўства. На практыцы кiраўнiкi iх нярэдка дапускаюць вялiкую памылку, сканцэнтраваўшы гэтую функцыю толькi на сабе. Хаця больш кампетэнтна i правiльна было б прыцягваць да такой працы з людзьмi юрыстаў, спецыялiстаў розных сфер, службовых асоб рознага ўзроўню. Нельга абыходзiць i прадстаўнiкоў дэпутацкага корпуса – ад раённага Савета да Нацыянальнага сходу, якiя па сваiм статусе абавязаны сустракацца з жыхарамi, дапамагаць людзям у вырашэннi iх праблем. Немалаважную ролю ў шматграннай дзейнасцi пярвiчнага звяна ўлады павiнен адыгрываць мясцовы актыў з лiку аўтарытэтных настаўнiкаў, кiраўнiкоў, святароў, дасканалым падборам такiх памочнiкаў Саветы павiнны пастаянна займацца.
Сёння на ўзроўнi рэспублiкi распрацоўваюцца механiзмы стварэння бюджэту мясцовых Саветаў, без чаго складана ўявiць сабе iх эфектыўную работу. Пагодзiмся: якi можа быць аўтарытэт у органа ўлады, якi не мае магчымасцей набыць для працы элементарныя паперу ды алоўкi?! Разам з тым, на мой погляд, патрэбна спаўна выкарыстоўваць для самафiнансавання Саветаў i наяўныя рэзервы. Да прыкладу, адным з законных шляхоў папаўнення сродкаў, што знаходзяцца ў распараджэннi органаў улады, мог бы стаць продаж насельнiцтву i арганiзацыям – на будматэрыялы або дровы – старых невыкарыстоўваемых дамоў i пабудоў. Iх у вобласцi налiчваецца больш за 10 тысяч. А цi часта Саветы выкарыстоўваюць для арганiзацыi самаакупляемых праектаў банкаўскiя крэдыты (такая магчымасць iм таксама прадастаўлена законам)? Фактычна не прыжываюцца ў практыцы дзейнасцi Саветаў сiстэмы ўвядзення мясцовых збораў, да прыкладу, на тых жа ўладальнiкаў прыватнай аўтатрактарнай тэхнiкi. Часцей трэба скарыстоўваць i такiя формы вырашэння праблем тэрыторый, як звароты да землякоў, якiя могуць дапамагчы ў фiнансаваннi добраўпарадкавання тэрыторый. У прыцягненнi дарослых i дзяцей да вырашэння мясцовых задач магла б шырэй дапамагчы i такая форма работы, як даручэнне Савета. Гэта яскрава пацвярджаюць прыклады з практыкi асобных Саветаў Веткаўскага, Петрыкаўскага i iншых раёнаў. Словам, поле для iнiцыятывы Саветаў даволi значнае, неабходна толькi праявiць творчы падыход i весцi пастаянны пошук шляхоў ўзаемадзеяння, якiя знаходзяць падтрымку людзей. Праявiць такi падыход спаўна i заклiканы работнiкi мясцовых органаў улады.
