Нават асобныя параўнанні наводзяць на пэўныя роздумы.
ГУЧНЫЯ скандалы адбываюцца падчас правядзення Адзінага дзяржаўнага экзамену ў Расіі. Напрыклад, супрацоўнікі праваахоўных органаў затрымалі навучэнцаў ВНУ, якія замянілі на АДЭ некаторых выпускнікоў школы і атрымалі за гэта грошы. На такім фоне беларускае ЦТ выглядае надзейна і прывабна. А ў чым, уласна кажучы, розніца? Яна ж ёсць, і, напэўна, вялікая? Параўнаць некаторыя моманты расійскага Адзінага дзяржаўнага экзамену і Беларускага цэнтралізаванага тэсціравання пагадзіўся дырэктар Рэспубліканскага інстытута кантролю ведаў Мікалай ФЯСЬКОЎ.
— Негатыўная ацэнка АДЭ не можа нас не хваляваць, паколькі яна ўскосна закранае рэпутацыю цэнтралізаванага тэсціравання ў Беларусі. Аднак мала хто разумее, што ЦТ і АДЭ — гэта прынцыпова розныя сістэмы. У той жа час нашы дзяржавы маюць падобныя адукацыйныя сістэмы, Беларусь і Расія імкнуцца да стварэння адзінай адукацыйнай прасторы, — сказаў ён карэспандэнту “БН”.
Завысіць адзнаку? Лёгка!
У беларускай школе захаваліся традыцыйныя выпускныя экзамены за курс сярэдняй школы. У апошнія гады выпускнікі атэстуюцца па трох прадметах як у вуснай, так і ў пісьмовай форме. Абавязковымі з’яўляюцца экзамены па мове (беларускай ці рускай — на выбар) і матэматыцы. Трэці экзамен — па выбары вучняў. Выпускнікі гімназій і ліцэяў здаюць гэты іспыт як абавязковы па адным з вучэбных прадметаў, што вывучаюцца на павышаным узроўні.
У Расіі на працягу апошніх гадоў у парадку эксперымента суб’екты федэрацыі самастойна прымалі рашэнне аб удзеле ў Адзіным дзяржаўным экзамене. У той жа час у сярэдніх школах захоўваліся і традыцыйныя выпускныя экзамены. А з 2009 года АДЭ стаў асноўнай формай дзяржаўнай (выніковай) атэстацыі навучэнцаў, якія засвоілі адукацыйныя праграмы сярэдняй агульнай адукацыі.
Змест тэставых матэрыялаў ЦТ і АДЭ адпавядае вучэбным праграмам і праграмам уступных іспытаў у ВНУ і ССНУ. У абедзвюх краінах па кожным вучэбным прадмеце праводзіцца адзін іспыт (тэсціраванне). Больш за тое, няма істотных адрозненняў як у якасці заданняў кожнага з іспытаў, так і ў працягласці іх правядзення (даўжыні тэста).
Гэта тое, што аб’ядноўвае Цэнтралізаванае тэсціраванне і Адзіны дзяржаўны экзамен. А вось таго, што істотна адрознівае ЦТ ад АДЭ, намнога больш.
Першае. Прызначэнне Цэнтралізаванага тэсціравання і Адзінага дзяржаўнага экзамену.
У Беларусі ЦТ выкарыстоўваецца як форма ўступных іспытаў у ВНУ і ССНУ.
А АДЭ — гэта і ўступныя іспыты ў ВНУ, і атэстацыя ведаў школьнікаў.
Калі ж тэсціраванне выконвае дзве функцыі, то пры інтэрпрэтацыі вынікаў у залежнасці ад шкалы, якая выкарыстоўваецца, непазбежна скажэнне ці ў выніковай ацэнцы ведаў выпуснікоў, ці пры адборы абітурыентаў.
Невыпадкова ў перыяд эксперыментальнага выкарыстання АДЭ ў расійскай школе прымянялася правіла “плюс адзін бал”, мэтай якога было выключыць вялікую колькасць выпускнікоў школ з нездавальняючымі адзнакамі па выніках АДЭ. Гэта значыць, што калі пасля інтэрпрэтацыі вынікаў тэсціравання па якім-небудзь прадмеце выпускнік атрымліваў адзнаку “2”, то пры падвядзенні вынікаў у атэстат выстаўлялася адзнака “3”.
Другое. Структура тэставых заданняў.
У тэстах, што распрацоўваюцца Рэспубліканскім інстытутам кантролю ведаў і выкарыстоўваюцца на ЦТ, прадстаўлены заданні двух тыпаў — закрытыя і адкрытыя (субтэсты “А” і “В”). Да закрытага тыпу адносяцца заданні чатырох відаў: альтэрнатыўных адказаў, множнага выбару, вызначэння адпаведнасці і паслядоўнасці. Заданні адкрытага тыпу прадугледжваюць кароткі адказ.
У расійскія тэсты АДЭ разам з субтэстамі “А” і “В” уключаны заданні “С”. Усе яны прадугледжваюць разгорнутыя адказы: доказы, эсэ, кароткія сачыненні і да т. п. Уключэнне дадатковага блока (“С”) крыху павышае каэфіцыент надзейнасці і дакладнасці тэставых заданняў. Аднак, як паказалі даследаванні Расійскага цэнтра тэсціравання, сувязь паміж вынікамі субтэстаў “А”, “В” і “С” настолькі высокая, што значнасць заданняў “С” вельмі малая. А тое, што гэтыя заданні правяраюцца “ўручную” групай экспертаў, зніжае выніковасць і аб’ектыўнасць цэнтралізаваных формаў іспытаў.
Чаму “выдатнікі” пішуць з памылкамі...
Трэцяе. Дастаўка тэставых заданняў у месцы правядзення экзаменаў.
У Беларусі тэставыя заданні па ўсіх вучэбных прадметах друкуюцца ў РІКВ і дастаўляюцца Дзяржаўнай фельд’-
егерскай службай у пункты тэсціравання ў спецыяльных пластыкавых канвертах, якія распячатваюцца ў аўдыторыях у прысутнасці арганізатараў іспытаў і абітурыентаў непасрэдна ў дзень правядзення экзамену. Зваротная дастаўка вынікаў тэсціравання ў РІКВ ажыццяўляецца пасля заканчэння экзамену той жа фельд’егерскай службай.
У Расіі перадача тэставых заданняў у рэгіёны ажыццяўляецца з дапамогай электронных сродкаў сувязі. Распячатванне перададзенай базы даных з наступным тыражаваннем неабходнай колькасці варыянтаў заданняў ажыццяўляецца ў Рэгіянальным цэнтры апрацоўкі інфармацыі з дапамогай кода, які паведамляецца з Федэральнага цэнтра тэсціравання за некалькі гадзін да пачатку экзаменаў. Значыць, першымі са зместам тэставых заданняў знаёмяцца не выпускнікі школ (абітурыенты), а персанал установы, які забяспечвае правядзенне дзярж-
экзамену ў рэгіёне. Такія сродкі дастаўкі матэрыялаў, улічваючы вялікую тэрыторыю Расіі, апраўданыя, але не бездакорныя з пункта гле-
джання захоўвання інфармацыі. У Расіі тэставыя заданні фарміруюцца для кожнага пояса асобна.
Пятае. Кантроль над падрыхтоўкай тэставых заданняў і тэхналогіяй правядзення іспытаў.
У Беларусі ажыццяўляецца ведамасны кантроль з боку Міністэрства адукацыі за дзейнасцю РІКВ і ўстаноў, якія забяспечваюць усе этапы арганізацыі, правядзення ўступных іспытаў і залічэння студэнтаў. Акрамя таго, штогод указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ствараецца дзяржаўная камісія.
У Расіі толькі ведамасны кантроль з боку Федэральнай службы па наглядзе ў галіне адукацыі і навукі. У суб’ектах федэрацыі за дзейнасцю рэгіянальных цэнтраў апрацоўкі інфармацыі наглядаюць мясцовыя органы кіравання адукацыяй. Штогод вынікі АДЭ, якія публічна абмяркоўваюцца ў сродках масавай інфармацыі, сведчаць пра “падазрона высокія балы ў абітурыентаў па рускай мове ў асобных расійскіх рэгіёнах Паўночнага Каўказа, а ўладальнікі выдатных вынікаў дрэнна размаўляюць па-руску і нават заяву ва ўніверсітэт пішуць з памылкамі”.
Падрыхтавала Вера ГНІЛАЗУБ, “БН”
