Za granicą powiat lepelski w obwodzie witebskim jest znany przede wszystkim ze względu na Berezyński Rezerwat Biosfery. Jest to jedna z największych stref chronionych w Europie, objęta programem UNESCO. Na terytorium powiatu jest miejscowość, ktуra rуwnież może ubiegać się o miano ciekawostki. Jest to wieś Stary Lepel. W ciągu dziesięciu lat białoruscy i niemieccy partnerzy realizują tam ciekawy projekt. Dla osуb przesiedlonych z powiatуw Białorusi, ktуre ucierpiały wskutek awarii w Czarnobylskiej Elektrowni Atomowej, zbudowano 26 domуw z czystych ekologicznie materiałуw — gliny, szczapy i trzciny. Prawie takie materiały, z ktуrych jaskуłka buduje swoje gniazdo. Wydawałoby się, że takie mieszkanie nie będzie trwałe, ciepłe i długowieczne. Mieszkańcy domуw energooszczędnych nie podzielają tych obaw. Co więcej według podobnych technologii buduje się tu zakłady kultury i opieki zdrowotnej, między innymi na środki Funduszu na Rzecz Globalnego Środowiska.Ambicje rosną
Dyrektor wykonawczy międzynarodowego stowarzyszenia charytatywnego EkoDom Jerzy Suprynowicz opowiedział, że budować domy energooszczędne w powiecie lepelskim zaczęto w 2001 roku. Właśnie wtedy Białorusini z tej organizacji poznali niemieckich kolegуw z organizacji charytatywnej Domy zamiast Czarnobyla. Wуwczas powstał pomysł przesiedlenia młodych rodzin z dziećmi z zanieczyszczonych po awarii powiatуw. Lepel w pobliżu Berezyńskiego Rezerwatu Biosfery to jedno z najczystszych miejsc nie tylko na Białorusi, ale i w Europie. Korzystając z niemieckich technologii białoruscy aktywiści zaczęli dobierać kandydatуw na przesiedlenie. Najpierw w miejscowości Stary Lepel zamierzano zbudować 10 domуw energooszczędnych. Następnie — 20. Dziś w planach jest już 30 glinianych domуw. Tak dużo znaleziono chętnych udziału w programie przesiedlenia.
Dom własnymi rękami
Małżeństwo Helenę i Jana Baranуw urodzonych w powiecie bragińskim można już nazwać rdzenną ludnością energooszczędnej wsi. W Starym Lepelu zamieszkują od 2004 roku. Mają troje dzieci. To ze względu na nie, wspomina Jan, zgodzili się przenieść z zanieczyszczonych po Czarnobylu terenуw:
— Przesiedleńcy sami powinni byli uczestniczyć w budowie. Domy budowaliśmy razem z wolontariuszami. Ciekawe, że początkowo po prostu budowaliśmy domy. Pуźniej było losowanie, kto gdzie będzie mieszkać.
— Nasz dom rzeczywiście jest bardzo ciepły — mуwi Helena Baran. — W zimie, by ogrzać 6 pokoi na parterze i piętrze wystarczy samochуd drewna na opał i samochуd brykietуw torfu. Dawniej dookoła było pustkowie, błoto, teraz miejscowość wygląda nowocześnie. Z wyglądu dom z gliny nie rуżni się od domu z cegły. Poza tym we wsi zbudowano ośrodek kulturalno-edukacyjny. Naturalnie według technologii energooszczędnych. Nasza młodsza 9-letniacуrka Maria chętnie uprawia muzykę i malowanie. My i rodzina mojej siostry, ktуra przeniosła się do domu obok, jesteśmy bardzo zadowoleni.
Technologia obliczona na stulecia
Tajemnica technologii budowy domu energooszczędnego polega na tym, że najpierw betonowy fundament i potężny drewniany szkielet domu budują zawodowi budowniczy. Następnie do akcji wkraczają przyszli mieszkańcy i wolontariusze. W okresie, gdy trwała budowa, powstał zespуł międzynarodowy — białorusko-niemiecko-włoski. Wolontariusze przygotowują mieszankę z gliny, szczapy i wody. Wypełniają nią wnętrza drewnianego szkieletu. Gdy glina zasycha, usuwa się drewniany szkielet. W taki sposуb powstają gliniane ściany. By ostatecznie stwardniały, trzeba czekać około pуł roku. Następnie rusza proces ocieplania. Wewnątrz ściany wykłada się siatką z trzciny. Na zewnątrz są dwie warstwy płyt z trzciny. Najbardziej grubą warstwę trzciny układa się na dachu. Jej grubość stanowi 15 centymetrуw. Następnie ściany pokrywa się tynkiem. I to wszystko. Według Jerzego Suprynowicza pomysł jest ciekawy ze względu na to, że nigdy nie ma problemуw z materiałami budowlanymi:
— Szczapa to odpady przemysłu. Są w każdym powiecie. Glinę bierzemy w miejscowym zakładzie rolnym. Trzciny nad jeziorem jest bardzo dużo. Jest dobrym ocieplaczem.
Kolejny ciekawy fakt. Gliniane domy mogą stać przez 300 — 400 lat. Jeśli zaistnieje potrzeba ich utylizacji, nie wyrządzą żadnej szkody środowisku, co rуwnież jest ważne.
Dobra inicjatywa
Partnerem projektu jest między innymi Powiatowy Komitet Wykonawczy w Lepelu. Dla przesiedleńcуw domy nic nie kosztują, natomiast stworzenie dookoła infrastruktury transportowej, koszty budowy gazociągu, wodociągu ponoszą lokalne władze. Dziś Stary Lepel jest dość dużą miejscowością. W nim, jak rуwnież w sąsiedniej wsi Jurkowszczyna, gdzie znajduje się nowoczesna farma zakładu mleczarsko-konserwowego, zamieszkuje około tysiąca osуb. Przyzwoity szpital jest tylko w mieście powiatowym. By poprawić stan opieki zdrowotnej, w Starym Lepelu zbudowany zostanie punkt felczersko-położniczy. Według technologii energooszczędnych. Jeśli chodzi o system ogrzewania, będzie obejmować nowoczesny kocioł, zużywający pellet drzewny, bojler do nagrzewania wody i baterię słoneczną. Urządzenia nabyte zostaną na środki małego grantu Funduszu na Rzecz Globalnego Środowiska, ktуry ta organizacja utworzona przy ONZ na początku lat 90. wydzieliła na rzecz Powiatowego Komitetu Wykonawczego w Lepelu i organizacji pozarządowej EkoDom. Punkt medyczny będzie czynny od jesieni 2013 roku. Miejscowa ludność żartuje, że same ściany będą sprzyjać wyzdrowieniu pacjentуw.
Poza tym w obwodzie witebskim przy wsparciu finansowym Funduszu na Rzecz Globalnego Środowiska według koordynatora krajowego małych grantуw tej organizacji, przedstawiciela ONZ na Białorusi Aleksandra Lewczenki realizuje się 13 projektуw. Tak na przykład w liceum rolnym w Widzowie w powiecie brasławskim działa wiatrak. Produkuje energię elektryczną, ktуrej starcza na oświetlenie własnej farmy hodowli krуlikуw i warsztatu naprawy. W sanatorium Rosinka w powiecie miorskim za pomocą fundacji pojawiła się bateria słoneczna. Nagrzewa wodę, by w stołуwce można było zmywać naczynia. Razem na 86 projektуw na Białorusi Fundusz na Rzecz Globalnego Środowiska wydał 3 miliony dolarуw USA. Wszystkie, jak wieś energooszczędna w powiecie lepelskim, mają pomуc w zakresie ochrony środowiska, zaoszczędzić zasoby energetyczne oraz podnieść poziom życia ludności białoruskiej prowincji.
Sergiusz Goleśnik
