Terytorium Turkmenistanu wynosi prawie 500 tysięcy kilometrуw kwadratowych, dwa i pуł razy więcej niż terytorium Białorusi, a ludność — zaledwie 7 milionуw osуb. W takiej sytuacji najważniejszym zadaniem władz jest efektywne zagospodarowanie gruntуw. Dane poszukiwań geologicznych znane na dzień dzisiejszy stawiają kraj w szeregu liderуw pod względem zasobуw ropy naftowej i gazu. Nie tylko te surowce występują w turkmeńskiej pustyni. Garłyckie złoże soli potasowych czyni Turkmenistan wpływowym graczem na tym rynku. Oczywiście pod warunkiem skutecznej eksploatacji i przemyślanej logistyki. Białoruś zamierza podzielić się bogatym doświadczeniem, bazą naukową i techniczną branży gуrniczej. Dnia 11 stycznia podpisano porozumienie, zgodnie z ktуrym “Belgorhimprom” S. A. zobowiązuje się do zbudowania zakładu gуrniczo-hutniczego w Turkmenistanie. Dla dwustronnych stosunkуw jest to projekt pilotażowy, od jego sukcesu zależy zakres dalszej wspуłpracy. Mińsk przygotował długą listę ofert dla Aszchabadu. Została zaprezentowana podczas wizyty Aleksandra Łukaszenki w Aszchabadzie w czerwcu zeszłego roku i uściślona w trakcie wizyty prezydenta Turkmenistanu w Mińsku.“Na Białorusi uważnie się śledzi wielką budowę, rozpoczętą w Turkmenistanie — powiedział Aleksander Łukaszenko swojemu koledze w czasie pierwszej oficjalnej wizyty Gurbanguły Bierdymuchamiedowa w Mińsku w końcu stycznia bieżącego roku. — Możemy podzielić się nowoczesnymi technologiami i doświadczeniem w celu zapewnienia jeszcze bardziej pomyślnej realizacji planуw rozwoju turkmeńskiej gospodarki. Podpisane umowy i dokumenty nie tylko umocnią podstawę naszej wspуłpracy, ale i pozwolą stworzyć dogodne warunki dalszego rozszerzenia i pogłębienia stosunkуw między państwami”. Zakład gуrniczo-hutniczy, według białoruskiego prezydenta, to “ważny etap naszych relacji, ktуry przyczyni się do intensyfikacji dwustronnej wspуłpracy we wszystkich branżach pokrewnych”.
Pierwsza oficjalna wizyta prezydenta Turkmenistanu na Białorusi tak naprawdę nie jest pierwszą podrуżą Gurbanguły Bierdymuchamiedowa do Mińska. Kilka lat temu jako wicepremier pojawił się w Bibliotece Narodowej na szczycie WNP. Po wieloletniej nieobecności turkmeńskich przywуdcуw na takich spotkaniach był to znak: obserwatorzy przypuszczali, że nadchodzi nowy etap polityki zagranicznej państwa. Rzeczywiście w ostatnich latach aktywność dyplomatyczna Aszchabadu istotnie wzrosła.
Gurbanguły Bierdymuchamiedow niedawno był we Włoszech, gdzie uroczyście powitał go Silvio Berlusconi. Tego dnia przyjazny uścisk dłoni dwуch liderуw jako najważniejszą wiadomość pokazała stacja Euronews. Niedawno miała miejsce nie mniej pomyślna i głośna wizyta we Francji. Przewodniczący Chin Hu Jintao jedzie do Aszchabadu, turkmeński minister spraw zagranicznych prowadzi negocjacje w Londynie. Kilka lat temu nie mogliśmy czegoś takiego sobie wyobrazić, wydawało się, że Turkmenistan na długo zostanie w izolacji.
Gurbanguły Bierdymuchamiedow w Mińsku dużo mуwił o pokoju na świecie i zasadach określonych przez Kartę Narodуw Zjednoczonych, ktуrych Turkmenistan broni na arenie międzynarodowej. Aszchabad lubi wyraz “neutralność” i widzi swуj kraj w roli środkowoazjatyckiej Szwajcarii. Mając na uwadze nie tylko stanowisko w polityce zagranicznej, ale i poziom rozwoju gospodarczego.
W 2008 roku wydobycie gazu w Turkmenistanie zmniejszyło się o 7 miliardуw metrуw sześciennych i wynosiło 70,5 miliarda metrуw sześciennych rocznie. Taką sytuację spowodował brak poważnych inwestycji w branżę w przeciągu wielu lat i ograniczone możliwości w zakresie transportu gazu zagranicznym użytkownikom. Aktualnie sytuacja gospodarcza zmusza Aszchabad do bardziej aktywnej dyplomacji. Z drugiej strony obce państwa, w tym kraje zachodnie, ktуre wcześniej z gуry traktowały tę republikę środkowoazjatycką, szukają drogi do bogatych turkmeńskich złoży gazu i innych zasobуw przyrodniczych.
Po Związku Radzieckim Turkmenistan odziedziczył rurę, prowadzącą w jednym kierunku — na pуłnoc, tj. do Rosji. Był okres, kiedy Gazprom w całości kupował turkmeński gaz. Aszchabadowi takie uzależnienie ze zrozumiałych przyczyn nie odpowiadało, trudno określić takie stosunki jako rynkowe. Kraj dołożył wszelkich starań, by zmienić sytuację.
W latach niepodległości uruchomiono gazociąg do Iranu, zresztą to państwo samo jest liderem na rynku energetycznym, nie można go nazwać strategicznym użytkownikiem. Jest nim natomiast Unia Europejska. Europejczycy bardzo chcą podłączyć turkmeńskie złoża gazu do swojej rury (Nabucco). Przed Europejczykami “blokadę gazową” przerwali Chińczycy, ktуrzy dziś prowadzą w zakresie zużycia zasobуw energetycznych. Kilka miesięcy temu otwarto gazociąg do Chin. To wydarzenie rуwnież zajęło pierwsze miejsce w relacjach agencji prasowych.
Położenie geograficzne, ktуre kilka lat temu ktoś mуgł nazwać niedogodnym, w tej chwili jest zaletą Turkmenistanu. Im więcej jest możliwości wejścia wyrobуw Aszchabadu na rynki światowe, tym bardziej samodzielnym i wpływowym graczem się staje.
“Chciałbym podkreślić aktywne stanowisko Turkmenistanu w promowaniu własnej wizji rozwiązania aktualnych problemуw międzynarodowej wspуłpracy energetycznej — powiedział na spotkaniu w Mińsku Aleksander Łukaszenko. — Nasze stanowiska niezbyt się rуżnią. To tworzy podstawę ścisłej i pozytywnej wspуłpracy zarуwno w wymiarze dwustronnym, jak i w ramach forуw międzynarodowych. Białoruś wychodzi z założenia, iż relacje w przestrzeni energetycznej należy budować, pamiętając o interesach wszystkich uczestnikуw w zakresie eksportu, importu i transportu. Trzeba szanować długofalowe interesy partnerуw. Pogoń za natychmiastowym zyskiem może przekreślić poprzednią skrupulatną pracę skierowaną na rozwуj wzajemnego zaufania”.
“Turkmenistan chce rozszerzyć wspуłpracę z Białorusią w branży energetycznej” — potwierdził Gurbanguły Bierdymuchamiedow. Według niego, białorusko-turkmeńskie stosunki wyrуżniają szacunek i rуwne prawa stron.
Energetyka jest na razie tylko perspektywiczną dziedziną wspуłpracy, natomiast tradycyjny obszar wspуłpracy gospodarczej — handel — rozwija się w dobrym tempie. W 2004 roku wymiana handlowa wynosiła 17 milionуw dolarуw USA, w 2009 roku przekroczy kwotę 70 milionуw.
Prezydent Turkmenistanu przyznał się, że takie wskaźniki mimo wszystko nie mogą go zadowolić. Potencjał dwustronnych stosunkуw gospodarczych rzeczywiście jest znacznie większy. “Z żadnym innym partnerem nie udało się nam tak szybko zrealizować porozumienia” — podkreśla prezydent Białorusi, dodając, że Mińsk rуwnież liczy na istotne zwiększenie wskaźnikуw wymiany handlowej i inwestycji.
Do najbardziej udanych projektуw, ktуre mogą służyć przykładem, jest wykonany kontrakt na dostawę pуłtora tysiąca białoruskich ciągnikуw. W Aszchabadzie na posiedzeniu Rządu po powrocie z Mińska Gurbanguły Bierdymuchamiedow pozytywnie ocenił swoją wizytę, powiedział, że w 2010 roku Turkmenistan kupi pуłtora tysiąca samochodуw MAZ i dużo białoruskich pojazdуw rolniczych.
W trakcie wizyty w Mińsku prezydent Turkmenistanu osobiście sprawdził możliwości białoruskiego przemysłu. Gurbanguły Bierdymuchamiedow odwiedził Miński Zakład Samochodowy, Miński Zakład Ciągnikуw, Centrum Naukowo-Przemysłowe “AGAT”.
MAZ zaprezentował nowe samochody ciężarowe i autobusy. Wicedyrektor przedsiębiorstwa ds. handlu zagranicznego Włodzimierz Lusikow wytłumaczył: “To modele pojazdуw, ktуre w tej chwili przechodzą badania w Turkmenistanie”. Według słуw rozmуwcy, rynek tego kraju dla MAZ-u należy do najważniejszych. W ciągu ostatnich trzech lat eksportowano tysiąc samochodуw ciężarowych. Od 2011 roku planowane są dostawy autobusуw. “Zamierzamy założyć w Aszchabadzie duży serwis autoryzowany. Będziemy mogli zaopatrzyć w części wszystkie nasze pojazdy w Turkmenistanie, szkolić kierowcуw i personel techniczny — opowiedział o planach Włodzimierz Lusikow i dodał — liczymy na długofalową i obopуlnie korzystną wspуłpracę z turkmeńskimi partnerami”.
W Mińskim Zakładzie Ciągnikуw dyrektor generalny Aleksander Puchowoj pokazał prezydentowi Turkmenistanu nowe pojazdy. Gurbanguły Bierdymuchamiedowa interesowały konkrety, pytał nie tylko o charakterystyki techniczne nowych modeli, ale i o ceny. Na koniec turkmeński prezydent powiedział: “Dobry zakład, co tu dużo mуwić”.
W czasie oficjalnej wizyty Gurbanguły Bierdymuchamiedow odwiedził Mińsk Arena. Spуłki budowlane i producenci towarуw powszechnego użytku zorganizowali wystawę dla turkmeńskiej delegacji. Gurbanguły Bierdymuchamiedow zatrzymał się przy stoisku, gdzie zaprezentowano projekty budowy mostуw. Temat aktualny dla Turkmenistanu. W zeszłym roku otwarto most kolejowy na rzece Amu-daria, zbudowany przez ukraińskich specjalistуw. Gurbanguły Bierdymuchamiedowa zainteresowały umiejętności białoruskich budowlańcуw.
Uwagę wysokiego gościa przyciągnęły także lodуwki i pralki marki “Atlant”, wyroby “Keraminu”. Prezydent Turkmenistanu uważnie obejrzał ośrodek sportowy: tory kolarskie i łyżwiarskie, arenę hokejową. Towarzyszący mu pełniący obowiązki przewodniczącego Miejskiego Komitetu Wykonawczego w Mińsku Mikołaj Ładućko powiedział, że jego rozmуwcę “interesowały najmniejsze szczegуły: kto projektował, jak długo budowano, wartość obiektu... Nawet skąd farba i kto jest producentem płytki”.
Wrażeniami podzielił się z nami wspуłprzewodniczący międzyrządowej białorusko-turkmeńskiej komisji ds. wspуłpracy gospodarczej, wicepremier Wiktor Bura: “Przyjemnie było usłyszeć wysoką ocenę poziomu technologii naszych zakładуw od prezydenta Turkmenistanu. Możemy być pewni, że białoruski sprzęt będzie zapotrzebowany przez Turkmenistan”.
Nie mniej ważnym składnikiem dialogu są wspуlne badania w zakresie nauki i technologii. Białoruscy uczeni wstępnie opracowali kilka obszarуw wspуlnej działalności. Aleksander Łukaszenko uważa, że kontrakty na dostawę białoruskich pojazdуw mogą zawierać postanowienia o szkoleniu turkmeńskich specjalistуw. Przykładem może być projekt studiуw 120 studentуw z Turkmenistanu na białoruskich uczelniach, ktуrzy będą zatrudniani przez zakład produkcji nawozуw potasowych. Kilkuset turkmeńskich studentуw już studiuje w Mińsku i dlatego przed feriami nie zawsze można kupić bilet na samolot Turkmeńskich Linii Lotniczych. Osobny temat dalszej wspуłpracy. Prezydenci umуwili się, że liczba studentуw z Turkmenistanu studiujących na białoruskich uczelniach będzie większa o tyle osуb, ile będzie potrzebowała turkmeńska strona. Gurbanguły Bierdymuchamiedow w swoim kraju mуwił o 2 tysiącach osуb.
Aszchabad jednoznacznie ocenia Białoruś jako partnera międzynarodowego. Pracownica Zarządu Informacji Międzynarodowych MSZ Turkmenistanu Ajgozel Aramiedowa oświadczyła: “Białoruś ma wielobranżową gospodarkę, dobrze rozwinięty przemysł. Wyroby białoruskich olbrzymуw samochodowych MAZ i BELAZ, ciągniki “Belarus”, maszyny drogowo-budowlane i komunalne zajęły swoje miejsce na rynku światowym. Zalety białoruskiej gospodarki to rуwnowaga społeczna, rozwinięte ustawodawstwo, duży potencjał rozwoju rуżnych branż, między innymi produkcja wyrobуw naukowochłonnych. To wszystko na tle stabilności politycznej i społeczno-gospodarczej czyni kraj wiarygodnym partnerem na arenie międzynarodowej”.
W trakcie wizyty prezydenta Turkmenistanu w Mińsku podpisano 10 dokumentуw. Dotyczą przede wszystkim tradycyjnych dziedzin wspуłpracy, ktуre kraje zamierzają rozwijać — handel, edukacja i inne. Nowością stało się międzyrządowe porozumienie o wspуłpracy wojennej i wojenno-technicznej. W ramach prawa międzynarodowego, zwrуciła uwagę służba prasowa prezydenta. Aleksander Łukaszenko osobiście odprowadził gościa na lotnisko. Możemy z tego wywnioskować, że negocjacje były bardzo udane.
Igor Kolczenko, Witalij Wolaniuk
