На пытанне адказвае Аляксей СТУК, намеснік Генеральнага пракурора Беларусі, дзяржаўны саветнік юстыцыі 3-га класа ПЫТАННЕ. З тых часоў, як мой брат апынуўся ў калоніі, мяне сталі больш цікавіць пытанні прызначэння і выканання пакаранняў, у цэлым удасканалення сістэмы мер крымінальнай адказнасці, адаптацыі былых асуджаных. Якія намаганні робяцца ў нас у гэтым кірунку?
Ганна ДЗЯМІДАВА, г. Магілёў
АДКАЗ. Пачынаючы з 2007 года ў Беларусі назіраецца тэндэнцыя да скарачэння злачыннасці. Натуральна, гэта не магло не адбіцца як на крымінальнай палітыцы, так і практычным стане спраў, звязаных з выкарыстаннем мер крымінальна-прававога характару.
Значным этапам прававой рэформы такога роду з`яўляецца Канцэпцыя ўдасканалення сістэмы мер крымінальнай адказнасці і парадку іх выканання, зацверджаная Указам Прэзідэнта ад 23 снежня 2010 года № 672 (далей — Канцэпцыя). Яна прадугледжвае аптымізацыю прымянення мер крымінальнай адказнасці на аснове больш гнуткай палітыкі ў галіне прызначэння пакаранняў з улікам наяўнай крымінагеннай абстаноўкі. Практычная рэалізацыя такіх мер на працягу апошніх гадоў забяспечыла значнае пашырэнне практыкі вызвалення асоб, якія ўпершыню ўчынілі няцяжкія злачынствы, ад крымінальнай адказнасці ў сувязі з прымірэннем з пацярпелым, прыцягненнем да адміністрацыйнай адказнасці, дзейным раскаяннем.
За тры з паловай гады вызвалена ад крымінальнай адказнасці на гэтых падставах звыш 20 тысяч чалавек, што спрыяла памяншэнню агульнай колькасці асуджаных на 12%. Для параўнання: за тры гады, якія папярэднічалi прыняццю Канцэпцыі, іх колькасць склала крыху больш за 5 тысяч чалавек.
Колькасць асоб, у дачыненні да якіх пракурорамі санкцыянавана прымяненне меры стрымання ў выглядзе заключэння пад варту, за перыяд дзеяння Канцэпцыі скарацілася амаль на 50%. Знізілася і ўдзельная вага прымянення гэтай меры стрымання. Памяншэнне колькасці асоб, якія знаходзяцца пад вартай, забяспечваецца за кошт больш шырокага прымянення альтэрнатыўных мер стрымання, у тым ліку хатняга арышту (амаль на трэць) і залогу (напалову). З прычыны забеспячэння строга індывідуальнага падыходу да прызначэння пакарання колькасць асуджаных да пазбаўлення волі скарацілася больш чым на 6 тысяч асоб. Пашырана практыка прызначэння пакарання ў выглядзе штрафу і грамадскіх работ, якія склалі адпаведна 14% і 8% у структуры пакаранняў.
Для аптымізацыі ўмоў адбыцця пакаранняў у залежнасці ад этапаў выпраўлення асуджаных і іх крымінальна-матывацыйных характарыстык Міністэрства ўнутраных спраў ажыццявіла падзел папраўчых устаноў адкрытага тыпу на:
а) прызначаныя для асоб, якім абмежаванне волі прызначана ў парадку замены пакарання больш мяккiм;
б) прызначаныя для асоб, якія раней адбывалі пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі;
в) прызначаныя для іншых асоб, якія адбываюць абмежаванне волі.
У турмах забяспечваецца паасобнае адбыванне пакарання асобамі, упершыню асуджанымі да пазбаўлення волі, і асуджанымі, якiя раней адбывалi пакаранне ў няволі, а таксама тымі, хто адбывае пажыццёвае пакаранне.
Апытанне, праведзенае раней Генеральнай пракуратурай больш за 2 тысячы асоб, якія вызваліліся з месцаў пазбаўлення волі два-тры гады назад і не ўчынілі новых злачынстваў, паказала: прычынамі правапаслухмяных іх паводзін з`яўляюцца наяўнасць сям`і, станоўчы ўплыў яе на паводзіны таго, хто спатыкнуўся, наяўнасць пастаяннай працы і матэрыяльная забяспечанасць. Супрацоўнікі папраўчых устаноў сумесна з работнікамі тэрытарыяльных органаў па працы, занятасцi i сацыяльнай абароне праводзяць тлумачальную работу з тымi, хто вызваляецца, па пытаннях іх працаўладкавання з давядзеннем звестак аб наяўнасці вакантных працоўных месцаў, у тым ліку з прадастаўленнем жылля, а таксама аб арганізацыях, якія аказваюць дапамогу асобам без пэўнага месца жыхарства.
Пачата рэалізацыя праекта «Інтэграцыя былых асуджаных у грамадства», якi ажыццяўляецца пры падтрымцы Міжнароднай федэрацыі таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца на базе папраўчых калоній і крымінальна-выканаўчых інспекцый Магілёўскай вобласці.
