З надыходам вясны саперы выязджаюць для абясшкоджвання знойдзенных снарадаў амаль штодня

Часцей за ўсё небяспечныя знаходкі часоў Вялікай Айчыннай вайны, радзей — Першай сусветнай выяўляюць на зямельных участках, калі распачынаюць дачныя работы. Часам грыбнікі і паляўнічыя знаходзяць іх у лясах. Сапёры вывозяць снарады на спецпалігоны ці знішчаюць на месцы. Карэспандэнт «Рэспублікі» пабывала ў выбуховатэхнічным цэнтры ўнутраных войскаў МУС на тэрыторыі вайсковай часці 5448 у Мінску і паспрабавала сябе ў ролі сапёра.


У выбуховатэхнічным цэнтры арганізавана кругласутачнае дзяжурства. У пастаяннай баявой гатоўнасці знаходзіцца адзін з разлікаў. У яго ўваходзяць пяць супрацоўнікаў і адзін сабака. На зборы даецца дзесяць хвілін.

— Пры неабходнасці на працягу гадзіны могуць быць задзейнічаны рэзервовыя групы, — сустракае мяне на ўваходзе начальнік выбуховатэхнічнага цэнтра ўнутраных войскаў МУС Ігар Тамко.

Працуе сапёр у спецыяльным ахоўным касцюме. Ён зроблены з кеўлару і здольны абараніць жыццёва важныя органы пры выбуху ста грамаў трацілу на адлегласці ў адзін метр. Касцюм складаецца з бронекамізэлькі, шлема, курткі, штаноў і рукавіц. Апранаю ўсё гэта на сябе і ледзьве магу выстаяць на нагах. Яно і зразумела: важыць касцюм ні многа ні мала 35 кілаграмаў!

— Нашы хлопцы ў выдатнай фізічнай форме, бо акрамя касцюма трэба ўзяць абсталяванне і кантэйнер для пераноскі выбуховых устройстваў. Гэта яшчэ кілаграмаў 30—40, як мінімум, — падбадзёрвае мяне Ігар Тамко.

Дарэчы, пра абсталяванне. У арсенале сапёраў ёсць бомбашукальнікі, мінашукальнікі, сканеры для праверкі будынкаў і мясцовасці, робататэхнічныя комплексы для знішчэння на месцы выбуховых устройстваў ці перамяшчэння падазроных прадметаў, прыборы для выяўлення ў ручной паклажы электронных і механічных узрывальнікаў...

Боепрыпасы звычайна выяўляюць пры будаўнічых, дарожных і дачных работах. Самыя распаўсюджаныя сярод небяспечных знаходак — артылерыйскія снарады, авіябомбы, інжынерныя боепрыпасы, мінамётныя міны і патроны.


Найбольшая колькасць выездаў узрыватэхнікаў здзяйсняецца ў Валожынскі, Маладзечанскі, Мядзельскі і Вілейскі раёны. Менавіта там у гады Вялікай Айчыннай і Першай сусветнай войнаў ішлі жорсткія баі. Адна з апошніх знаходак — у Валожынскім раёне. У лясным масіве мясцовыя жыхары выявілі склад боепрыпасаў часоў Першай сусветнай вайны. «Ураджай» толькі аднаго дня працы — 227 артылерыйскіх 76-міліметровых снарадаў. Ад іх прыйшлося пазбаўляцца сапёрам.

У гэтым жа раёне некалькі гадоў таму сапёрам прыйшлося абясшкоджваць снарад часоў Першай сусветнай вайны ў непасрэднай блізкасці ад жылых дамоў. Справа была ў вёсцы Верцімы. Снарад знайшоў мясцовы жыхар, які араў свой агарод. Сапёры эвакуіравалі людзей на бяспечную адлегласць, абследавалі прылеглую тэрыторыю і знайшлі яшчэ некалькі выбухованебяспечных прадметаў. У тым ліку англійскую гранату ўзору 1915 года. Працэнт боепрыпасаў, якія не ўзарваліся, сярод усяго знойдзенага быў даволі высокі.

Асноўная задача групы — выявіць, абясшкодзіць і знішчыць боепрыпасы, якія не разарваліся. Начальнік падраздзялення прымае рашэнне знішчаць іх на месцы ці вывозіць на спецыяльную падрыўную пляцоўку. Такія падрыўныя пляцоўкі, узгодненыя з райвыканкамамі, ёсць у кожным раёне Мінскай вобласці.

— На іх знішчаюцца толькі тыя небяспечныя прадметы, якія можна перавозіць, — тлумачыць спецыфіку працы Ігар Тамко. — Калі снарад іржавы ці пашкоджаны, скажам, у яго надломаны ўзрывальнік, то такая знаходка можа выбухнуць у любы момант. Яе знішчаем на месцы. Бывае, экскаватар пры правядзенні работ выпадкова натыкаецца каўшом на снарад, часткова пашкоджвае яго. Такія снарады таксама знішчаем на месцы.

— А калі снарад пашкоджаны, але знайшлі яго не ў полі, а ў вёсцы? — цікаўлюся.

— Якраз на такі выпадак у нас ёсць спецыяльныя кантэйнеры для перавозкі небяспечных знаходак — «Плутон» і ЭТЦ-2, — Ігар Тамко паказвае мне адзін з такіх заводскіх кантэйнераў. — Гэта выбуховабяспечныя боксы. Дзякуючы тоўстым сценкам яны ўтрымліваюць выбух унутры.


Кантэйнеры адрозніваюцца па памеры і вазе. Асабліва ўражліва выглядае кантэйнер для перавозкі снарадаў магутнасцю да 5 кілаграмаў зараду выбуховага рэчыва. Па магутнасці гэта прыкладна роўна 152-міліметроваму артылерыйскаму снараду.

Часам працаваць даводзіцца ў гарадскіх умовах. У пачатку лютага ў Мінску на вуліцы Вербнай экскаватар каўшом натыкнуўся на авіябомбу. Сапёрна-піратэхнічная група вайсковай часці 5448 ідэнтыфікавала прадмет як савецкую авіябомбу       ФАБ-100 вагой сто кілаграмаў. Яшчэ адну такую авіябомбу знайшлі мінулым летам ля жылога дома на вуліцы Ванеева. А падчас работ па дэмантажы будынка «БелЭкспа» была выяўлена нямецкая 250-кілаграмовая авіябомба. Яны асабліва небяспечныя: у іх непрадказальныя электрычныя дэтанатары, якія могуць спрацаваць і праз многія гады ў любую секунду. Усе гэтыя знаходкі вывезены на палігон і знішчаны.

— Працэс утылізацыі няхуткі, — напрыканцы кажа Ігар Тамко. — Але гэта якраз той выпадак, калі спяшацца не трэба. Адразу пасля выбуху некалькі секунд з неба падаюць асколкі, а над варонкай стаіць задушлівы пах. Затым кожны бліжэйшы ўчастак зямлі абследуем зноў, каб пераканацца, што боепрыпасаў, якія не разарваліся, не засталося.

gorbatenko_inna@mail.ru