Обзор книг от Людмилы Рублевской

Буслава айчына. Серыя «Нашы сiмвалы»
Мiнск. Мастацкая лiтаратура, 2020

У кожнага народу ёсць сiмвалы, па якiх яго пазнаюць. Ёсць такiя i ў беларусаў, пра гэта новая серыя кнiг для дзяцей выдавецтва «Мастацкая лiтаратура». «Творы пра родную беларусам птушку» — такi падзагаловак мае зборнiк, прысвечаны буслу. Менавiта маючы на ўвазе гэтага цудоўнага птаха, Уладзiмiр Караткевiч назваў культавае эсэ «Зямля пад белымi крыламi». Напачатку маленькi чытач даведаецца цiкавыя факты. Напрыклад, што Беларусь уваходзiць у пяцёрку краiн свету, якiя найбольш даспадобы белакрылым птушкам, што бусел не мае голасу, бо адсутнiчаюць галасавыя цяглiцы нiжняй гартанi, ён толькi шчоўкае дзюбай. Што жыве птушка‑сiмвал да 30 гадоў i стварае заўсёдныя пары… «Бусел, бацян, служка перуна, ногi ў пажары, святая птушка ў беларусаў… У тую хату нiколi не ўдарыць пярун, якая на гарбе страхi нясе буслава гняздо» — пачынаецца эсэ Рыгора Барадулiна. У апавяданнi Уладзiмiра Дубоўкi вясковыя дзецi ўражаныя тым, як iх бацька з павагай размаўляе з буслам, нiбы з добрым суседам i сябрам. Аляксей Дудараў расказвае сумную гiсторыю часоў вайны — фашысты расстралялi i бусла, якi жыў ля хаты, i ягоную сяброўку, якая не кiнула свайго сужэнца. А ў вершаванай казцы Артура Вольскага бусел дасюль шукае тую жабку, якая абяцала пашыць яму з лiлейных лiсточкаў шапку. 

Алiна Длатоўская. Арнаменты
Мiнск. Выдавецтва Янушкевiч, 2019

Для маладой пiсьменнiцы гэта ўжо другая кнiга, i зноў — добрае чытво для падлеткаў i тых, хто любiць мiстычныя экшаны ў стылю «Звышнатуральнае» i «Вядзьмар». Сёння дужа папулярныя сюжэты пра розныя чарадзейныя школы i таемныя суполкi. Вось i на Беларусi, аказваецца, такiя ёсць: супольнасць паляўнiчых за ўсялякiмi нячысцiкамi. Ёсць у гэтых ваяроў свая школа, навучанне ў якой адбываецца вельмi жорстка, як у свеце «Ведзьмара» Анджэя Сапкоўскага. Што адметна, дык уся нячыстая сiла, з якой змагаюцца героi, узятая з беларускай мiфалогii. Пра звычкi i знешнi выгляд Злыдняў, Вупыроў, Русалак, Бадзюляў ды iншых распавядаецца падрабязна, так што чытач яшчэ i засвоiць частку багацця беларускага фальклору. Галоўныя героi — звычайныя сучасныя падлеткi. Iх гiсторыi пераплятаюцца, ныраюць з аднаго часавага пласту ў другi, ад чаго, бывае, ствараюцца цi вузельчыкi, цi разрывы чытацкага ўспрымання. 

Фонам для мiстычнага экшану робяцца сучасныя беларускiя краявiды. Лошыцкi парк, кватэра ў Серабранцы, Мiнскае мет­ро… 

Зразумела, героям, надзеленым звышнатуральнымi здольнасцямi, давядзецца вырашаць i маральныя пытаннi, ну, напрыклад, цi заўсёды зацкаваная мiфалагiчная iстота мае быць знiшчанай разам з усiм сваiм родам? Думаю, кнiга маладой пiсьменнiцы давядзе таму‑сяму з маладых чытачоў, што беллiт — гэта не сумна. Да таго ж кнiга мае элементы комiксу — менавiта ў гэтым жанры iлюстрацыi Васiля Шарапава. 

Сильвия Плат. Под стеклянным колпаком
Москва. Издательство АСТ, 2019

Довольно тяжелая эмоционально книга, которая читается легко и захватывающе. Таков стиль Сильвии Плат, американской поэтессы и писательницы. Впрочем, когда роман «Под стеклянным колпаком» был опубликован в Великобритании в 1963 году, критики постарались не заметить произведение, где озвучивались очень личные женские проблемы, в открытую говорилось о сексизме. Но спустя буквально несколько месяцев Сильвия, оставив двух маленьких детей, покончила с собой, когда ее муж, английский поэт Тед Хьюз, ушел к другой. Вот тут‑то роман и начали перечитывать и переиздавать… Впрочем, в Америке его не публиковали еще какое‑то время — против были муж и мать автора. Что вполне объяснимо. Исповедальная интонация романа заставляет однозначно принимать его как автобиографический, хотя на самом деле расхождения есть. В начале мы видим 19‑летнюю начинающую писательницу Эстер, которая получила блестящий шанс: выиграла среди 12 счастливиц стажировку в престижном нью‑йоркском журнале. Именно такое случилось с Сильвией Плат в 1953 году. Закомплексованная провинциалка пытается вписаться в богемное окружение, частенько делает глупости, пытаясь проявить раскованность. Увы, насладиться шансом мешает ее иронический ум, который отмечает под гламурной оболочкой духовную нищету, а за галантностью — жажду насилия. Героиня думает о том, что «глупо с моей стороны было накупать все эти неудобные дорогие наряды, висящие, как сушеные рыбы, у меня в шкафу, да еще о том, как все жалкие победы, которых я с таким воодушевлением добивалась и добилась в колледже, превратились в сущее ничто посреди мраморных и застекленных фронтонов Мэдисон‑авеню». Элис, которой позавидовали бы многие, признается: «Я ощущала себя очень тихой и очень пустой — как мертвая точка торнадо, безропотно перемещающаяся с места на место посреди окружающего ее неистовства стихий». Хотя далее сюжет резко сворачивает, продолжение логично. Мы видим героиню в глубокой депрессии. Она пытается покончить с собой. Ее ждет долгое путешествие по психиатрическим лечебницам. Плат писала о себе: «Умирание — это искусство, как и все остальное. Я делаю это блестяще». Очень искренняя, затягивающая и честная проза с горьким привкусом.