Na nowy sojuszniczy program czekają kryminolodzy i medycy
W genach człowieka “zapisano” tak dużo informacji, że umiejętność ich przeczytania pozwala rozwiązywać zagadki, które wcześniej wydawały się niemożliwe. Szczególnie w medycynie i kryminalistyce. Białoruscy i rosyjscy naukowcy mają w tych dziedzinach sporo materiałów. A jednoczy ich wysiłki i możliwości nowy sojuszniczy program z umowną nazwą “DNA-identyfikacja”, który rusza na początku przyszłego roku. Według planów program ma być poważny. Po słowach Sekretarza Stanu Państwa Związkowego Grigorija Rapoty w ciągu pięciu lat na jej realizację planuje się wydać trzy miliardy rosyjskich rubli z budżetu Państwa Związkowego. Ale i oczekiwania też są duże — w nim są zainteresowani i kryminolodzy Państwa Związkowego, i lekarze, i oczywiście genetycy.
W Instytucie Genetyki i Cytologii Narodowej Akademii Nauk Białorusi są gotowi do realizacji nowego programu związkowego
Przestępca będzie znaleziony po śladach
Kryminolodzy stwierdzają, że nie da się popełnić zbrodnie i przy tym nie zostawić żadnych śladów biologicznych. A po kropli śliny, krwi lub potu, z których łatwo wyróżnić DNA, naukowcy nauczyli się otrzymywać dużo informacji. Doktor nauk biologicznych, profesor Irma Mosse, kierowniczka laboratorium genetyki człowieka Instytutu Genetyki i Cytologii Narodowej Akademii Nauk Białorusi mówi, że 75% cech konkretnego człowieka jest uwarunkowane genami — wygląd zewnętrzny, charakter, zdolności intelektualne i fizyczne, zdrowie. To znaczy za pomocą DNA —technologii już na pierwszych etapach poszukiwania ślędczy może dokładnie wiedzieć, kogo ma szukać — mężczyzny lub kobiety, jakiego wzrostu, jakiej narodowości, o jakiej cerze i oczach. Nic dziwnego, że jednym z inicjatorów programu wystąpił Śledczy Komitet Rosji. W całym świecie przestępstwa wykrywają się za pomocą analizy DNA. Na przykład, w Federacji Rosyjskiej było dwa takich szumnych przypadków. Akt terrorystyczny w “Domodziedowo”, kiedy według zwłoków terrorysty-skazańca została wyznaczona jego przynależność do nielicznej narodowości. To pomogło zrozumieć, skąd on pochodzi, i wykryć jego wspólników. I schwytanie maniaka w Tomsku, którego kryminolodzy znaleźli po śladach, pozostawionych na ciele ofiary.
Białoruscy kryminolodzy mają własne metodyki DNA — identyfikacji, a rosyjscy własne, na przykład, sposób wyznaczenia wzrostu człowieka według analizy genetycznej. W ramach programu związkowego, uczestnikami którego będą komitety Państwowe sądowych ekspertyz Republiki Białoruś i śledcze komitety obu państw, jest zaplanowana wymiana materiałami. Planuje się i stworzenie jednej bazy genetycznych danych wszystkich etnicznych grup i narodowości, które zamieszkują na terytorium Rosji i Białorusi. To jest nadzwyczajnie ważne dla identyfikacji osoby, szczególnie biorąc pod uwagę przejrzystość granicy między państwami.
Dyrektor Instytutu Genetyki Ogólnej im. M. Wawiłowa Rosyjskiej Akademii Nauk, doktor nauk biologicznych Nikołaj Jankowski wyjaśnia: jeżeli osoba podejrzewana jest nieznana, wtedy t.zw. baza danych ludności pomoże je znaleźć po właściwościach, charakterystycznych dla danego regionu. Mając taką bazę, po próbce DNA można decydować nawet o miejscu urodzenia przestępcy, aż do wsi. Oczywiście, że dla tego trzeba poważnie rozszerzyć już istniejącą bazę. Prace, które były prowadzone w obu państwach, są fragmentaryczne, i baza ma wygląd odrębnych “plam” na mapie Rosji i Białorusi. Rrecz jasna, że bardzo ważna jest umiejętność wykorzystywania tak wielkich możliwości nie tylko przez autorów opracowania, ale i przez zwykłych współpracowników śledczego komitetu we własnej powszedniej pracy.
Zdaniem zastępcy kierownika Głównego Urzędu Kryminologii Śledczego Komitetu Rosyjskiej Federacji Siergieja Riabowa, dzięki nowemu programowi, pełna nazwa którego to “Opracowanie inowacyjnych genogeograficznych i genomnych technologii identyfikacji osoby i indywidualnych właściwości człowieka na podstawie badań puli genowej regionów Państwa Związkowego”, za pięć — siedem lat Państwo Związkowe będzie wśród światowych liderów, posiadających najnowsze technologie genetycznych badań w kryminologii.
Krok ku doskonałej medycynie
Drugi znaczny kierunek programu “DNA —identyfikacja” to stosowanie możliwości genetyki w medycynie. Już nikt nie odmawia, że człowieka trzeba leczyć indywidualnie i uniwersalnych sposobów, pasujących dla każdego nie istnieje. Idealnie medycyna ma być spersonalizowaną. Oprócz tego ona powinna zostać prewencyjną , kiedy ryzyko pojawienia się choroby wyznacza się zawczasu i stosuje się profilaktyka. Nie da się tutaj obejść bez analiz genetycznych. Irma Mosse przytacza charakterystyczny przykład. Instytut Genetyki i Cytologii Białoruskiej Akademii Nauk aktywnie współpracuje z Białoruskim Republikańskim Naukowo-Praktycznym Centrum “Kardioligia”. Oczywiście, że medycy mają protokoły, opisujące w jaki sposób działać przy leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Jednak praktyka pokazuje, że przy stosowaniu tegoż samego lekarstwa u jednej osoby leczenie będzie skuteczne, u drugiej osoby krew staje się gęsta i tworzą się zakrzepy (to jest bardzo niebezpieczne) lub odwrotnie krew rozcieńcza się i powstają krwawienia. W sytuacji, kiedy chodzi o takiej skomplikowanej i drogiej operacji, jak przeszczep serca, indywidualne właściwości, jeżeli je nie znać, mogą doprowadzić do bardzo przykrych następstw. Dlatego, żeby uniknąć tego, naukowcy określają DNA człowieka i wyświetlają, na ile pasuje lekarstwo i jaka dawka jest potrzebna.
Najpierw, kiedy gen człowieka został rozszyfrowany i pojawiła się możliwość wnikania w indywidualne właściwości, zaczęto myśleć o perspektywach genetyki medycznej. Więc najważniejsze to zdrowie. Lecz obecnie na Białorusi i w Rosji szybko rozwija się też genetyka sportu. To jest zrozumiałe, przecież sportowcy pracują na prestiż państwa. Dzisiaj rodzice mają możliwość zrobić analizę swojego dziecka w Instytucie Genetyki i Cytologii Białoruskiej Akademii Nauk i dowiedzieć się, czy potrafi organizm dawać sobie radę z dużym obciążeniem, obecnym w sporcie zawodowym. Genetyka intelektualna, chociaż nie jest mniej znacząca, na razie robi tylko pierwsze kroki. Tym najbardziej interesującym kierunkiem planują się zajmować białoruscy naukowcy. Irma Mosse jest przekonana, że w przyszłości będzie możliwie określać zdolności dziecka i zawczasu zrozumieć, w jakiej dziedzinie on może zostać wybitnym specjalistą: fizykiem, piosenkarzem, inżynierem, wizażystą lub kucharzem. Przecież wszystkie upodobania i skłonności nie są przypadkowe, lecz założone genetycznie.
Jeszcze jeden blok badań dotyczy odporności na stres. To jest ważne i dla sportowców, którzy podczas zawodów doznawają kolosalnego przeciążenia fizycznego i emocjonalnego, i dla przedstawicieli ekstremalnych zawodów: nurków, ratowników, kosmonautów. Po raz pierwszy genetycy związkowi będą badać agresję, zapalczywość, męstwo, zdolność opierać się stresom. Wyniki ich badań pomogą zawczasu przewidzieć wśród tych, kto wybrał niebezpieczny zawód, te osoby, które nie potrafią wytrzymać w sytuacji krytycznej, i udzielić im rekomendację.
W sumie w programie związkowym “DNA-identyfikacja” dziesięć kierunków badań: pięć w dziedzinie medycyny i tyle samo w kryminologii. Realizacja programu jest zaplanowana na lata 2016-2020.
Julia Wasiliszyna
