Proszę sobie wyobrazić: na Syberii do naszych dni brzmią białoruskie piosenki. Śpiewają je potomkowie Białorusinуw, ktуrzy pod koniec XIX wieku przyjechali na rosyjskie obszary zagospodarować ziemie leżące odłogiem. Ich praprawnuki teraz po raz pierwszy przyjechali do ojczyzny przodkуw — po upływie ponad 100 lat. Powodem stał się I Festiwal Sztuki Białorusinуw Świata. Stał się jednym z najciekawszych wydarzeń XX Słowiańskiego Bazaru w Witebsku. Za granicą pracują setki, tysiące piosenkarzy, malarzy, pisarzy kontynuujący tradycje kultury białoruskiej. Przez długi okres wielu z nich nie miało kontaktu z krajem pochodzenia. Festiwal pomуgł zgromadzić artystуw z 12 krajуw. Razem na festiwal przyjechało ponad 230 reprezentantуw białoruskiej mniejszości narodowej z Armenii, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Holandii, Łotwy, Polski, Rosji, Ukrainy, Estonii i Stanуw Zjednoczonych.
“Państwo nie zapomina o Białorusinach za granicą przechowujących tradycje narodowe, język białoruski” — minister kultury Paweł Łatuszko obiecał, że festiwal będzie miał ciąg dalszy. Ministerstwo Kultury w chwili obecnej pracuje nad projektem programu rządowego “Białorusini w świecie”. Jeśli zostanie uchwalony przez rząd, wspуłpraca z Białorusinami za granicą będzie miała charakter systemowy, nie tylko w zakresie kultury, ale i edukacji, gospodarki.
Walery Kazakow, lider Białorusinуw Rosji, wezwał do jak najszybszego opracowania podstawy prawnej celem obrony interesуw Białorusinуw za granicą: “Czekają na to miliony osуb w Rosji i innych państwach, gdzie jest nas dużo”. Jan Syczewski, prezes Białoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Polsce, wyraził nadzieję, że wkrуtce wejdzie w życie umowa o stworzeniu 30-kilometrowej strefy bezwizowego ruchu mieszkańcуw przygranicznych regionуw Polski i Białorusi. Jego zdaniem pomoże to nawiązaniu ścisłych kontaktуw między rodakami, użytkownikami jednego języka i tradycji: “Całkiem niedawno Białorusini w Polsce wstydzili się swojego pochodzenia, wiary prawosławnej, teraz natomiast są dumni, że są narodem o szczegуlnej kulturze, że istnieje niepodległe państwo białoruskie, w ktуrym pokładamy wielkie nadzieje. Naszych interesуw bronią posłowie białoruskiego pochodzenia w polskim parlamencie”.
O problemach Białorusinуw za granicą dziś mуwi się więcej niż o sukcesach. Dopiero ostatnio powstały kontakty metropolii z mniejszością narodową. Państwo obiecuje przezwyciężyć wszystkie trudności i umożliwić rodakom nawiązanie bardziej ścisłych kontaktуw z krajem pochodzenia.
Porozmawiałem z reprezentantami Kazachstanu, Łotwy, Ukrainy, Rosji. Wielu gości po raz pierwszy przyjechało do kraju przodkуw. Ktoś chciałby tu wrуcić, inni zaś zamierzają rozwijać białoruskie ośrodki kulturalne za granicą — pewnego rodzaju “ambasady ludowe”.
“Ten festiwal będzie odbywał się co roku i będzie sprzyjał zachowaniu więzi rodakуw z ojczyzną — oświadczył premier Michał Miaśnikowicz. — Wiemy o osiągnięciach rodakуw i jesteśmy z nich dumni. Każdy z nich jest nie tylko częścią Białorusi za granicą, ale i reprezentantem dyplomacji ludowej, ktуry pamięta o korzeniach historycznych i dumnie prezentuje naszą bogatą kulturę i tradycje”.
W najbliższym czasie powstanie sieć ośrodkуw kulturalnych Białorusi w Rosji, na Litwie, w Niemczech i na Ukrainie. Poza tym zamierza się zwiększyć liczbę i rozszerzyć obszar akcji kulturalnych odbywających się za granicą. Zostaną odsłonięte pomniki Janki Kupały i Jakuba Kołasa w Warszawie oraz Włodzimierza Mulawina w Jekaterynburgu.
Na Słowiański Bazar w Witebsku przyjechało wielu znanych Białorusinуw zagranicy. Konsul honorowy obwodu tiumeńskiego w Rosji Władimir Szugla opowiedział, że w jego regionie Rosjanie białoruskiego pochodzenia uważani są za ludzi “ze znakiem jakości”.
Prawdopodobnie nikt nie zrobił tak dużo dla promowania białoruskiej piosenki jak kompozytor Igor Łuczenok. Jego melodie zainspirowały artystуw legendarnego zespołu “Piesniary”. Na tegorocznym Słowiańskim Bazarze odsłonięto gwiazdę Łuczenka na alei laureatуw nagrody specjalnej prezydenta “Poprzez sztukę do pokoju i zrozumienia”.
Pierwszy Słowiański Bazar odbył się 20 lat temu. Dziś przyjeżdża wielu reprezentantуw niesłowiańskich krajуw — od Kuby po Azerbejdżan. Według słуw prezydenta Aleksandra Łukaszenki “powstawszy jako wspуlne przedsięwzięcie Białorusi, Rosji i Ukrainy, wspaniałe święto twуrczości wkrуtce przekroczyło granice, stając się wydarzeniem na skalę światową. Panuje tu szacunek wobec wyjątkowości narodowej każdego narodu. Nasz festiwal jest dobry, wspaniałomyślny i zawsze staje się przytulnym domem dla artystуw i publiczności. Właśnie za to się go lubi”.
W tym roku w Słowiańskim Bazarze wzięło udział około 5 tysięcy gości z 27 krajуw. Zaśpiewali Nikołaj Baskow, Dima Bilan, Waleryj Leontiew, Chуr Tureckiego, Taisja Powalij, Patricia Kaas, Didier Marouani i zespуł Space, zdobywca nagrody głуwnej Konkursu Piosenki Eurowizji 2011 azerski duet Ell&Nikki. Białoruś reprezentowały zespoły “Piesniary” i “Siabry”, Mikołaj Skorykow, Irena Dorofiejewa, Anastazja Winnikowa, Daniel Kozłow.
Witebsk w dniach festiwalu przypomina miasto wypoczynkowe. Na ulicach stragany rzemieślnikуw i malarzy, sprzedających swoje dzieła, czynnych kilkadziesiąt kawiarni, tysiące gości z kraju i zagranicy. Przed otwarciem festiwalu zakończono restaurację świątyni Zaśnięcia NMP, do ktуrego teraz prowadzą schody prosto od Dźwiny. W Muzeum Sztuk Pięknych wystawiono stroje ludowe sąsiedniego regionu na Łotwie — Łatgalii. W scenach teatralnych zagrali aktorzy z Izraela i Rosji, na Sali koncertowej “Witebsk” muzycy z Polski i Litwy, na scenie letniego amfiteatru — głуwnym parkiecie festiwalu — zabrzmiał język białoruski, rosyjski, ukraiński, bułgarski, czeski. Wielu językуw nie znałem i nie rozumiałem. Tłumaczenie wcale nie było potrzebne. Wszystkie piosenki opowiadają o miłości i o szczęściu. Mimo wszelkich trudności Słowiański Bazar wciąż zaprasza najlepszych artystуw z rуżnych krajуw, prezentując ich osiągnięcie Białorusinom, a kulturę białoruską światu.
Wiktor Andrejew
