Białoruś jest zainteresowana alternatywnymi źrуdłami energiiUzależnienie od jednego, niech nawet zaufanego źrуdła, może być problemem. Właśnie dlatego w ostatnich latach państwo aktywnie poszukiwało alternatywy. Co prawda czasami rozumie się przez to nowe trasy dostawy ropy naftowej lub budowę elektrowni atomowej. Białoruś ma inne możliwości, mimo że w swojej strefie klimatycznej nie może liczyć na taką liczbę słonecznych dni jak w Izraelu, nie ma takich wiatrуw jak nad Morzem Pуłnocnym i gejzerуw jak w Islandii. Zasoby do produkcji biogazu natomiast są prawie nieograniczone. Pewne działania już podjęto. Oddano do użytku pierwsze zespoły biogazowe. Kolejnym etapem jest stworzenie warunkуw do masowego uruchomienia takich urządzeń, udział inwestorуw zagranicznych w tej obiecującej branży.
Jak odpady przynoszą zyski
Przedsiębiorstwo rolne Snow w powiecie nieświeskim jest najlepsze w białoruskim rolnictwie. Przyjeżdżają tu po doświadczenie zarуwno specjaliści białoruskiego rolnictwa, jak i delegacje zagraniczne. Snow jest przykładem przemyślanego zagospodarowania własnych zasobуw, uruchamia nowoczesne urządzenie biogazowe.
Razem w kraju działa siedem takich urządzeń. Będzie osiem. Do realizacji projektu w 2009 roku wspуlnie ze szwajcarską firmą TDF Technology Holding AG założono wspуlne przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo rolne udostępniło działkę, pomagało w sprawach organizacyjnych, a partnerzy zagraniczni sfinansowali prace budowlane i nabycie sprzętu. Wielkość inwestycji stanowiła około 7 milionуw euro.
Strony zawarły umowę na okres 15 lat na wspуlne dostawy — przedsiębiorstwo rolne zabezpiecza urządzenie biogazowe surowcami, a w zamian dostaje nawozy oraz energię cieplną i elektryczną.
— Dla przedsiębiorstwa rolnego to dobre rozwiązanie problemu energetycznego — mуwi prezes zarządu Mikołaj Radoman. — Gospodarstwo ma dużą liczbę bydła, produkuje 19 tysięcy ton mięsa, 24 tysiące ton mleka rocznie. Jasne, że składnik ekologiczny bardzo nas niepokoi. W zakładzie mięsnym przerabiamy odpady w mączkę zwierzęcą. Urządzenie biogazowe pozwoli z korzyścią utylizować resztę. Energia cieplna, ktуrą będziemy zużywać w swoim gospodarstwie, będzie kosztować o 20 procent taniej niż wydajemy w chwili obecnej. Liczymy na to, że wydatki zwrуcą się za pięć — siedem lat. Chcemy obok zbudować cieplarnie do hodowli warzyw. Będziemy mieć własne ogуrki i pomidory do mięsa.
Ten sam inwestor sprawił, że w marcu 2011 roku na Białorusi na całego ruszył pierwszy zespуł produkcji biogazu z twardych odpadуw bytowych na zamkniętym poligonie Trościeniec niedaleko Mińska. Takiego urządzenia wystarczy, by zaopatrzyć 50 tysięcy rodzin w energię elektryczną i ciepłą wodę.
Dyrektor szwajcarskiej firmy inwestora Władimir Shlotthauer zwraca uwagę na wielkie perspektywy dalszej wspуłpracy z Białorusią w zakresie alternatywnej energetyki, ponieważ w kraju jest wiele zakładуw hodowli bydła, gdzie jest wystarczająco dużo surowcуw. W Niemczech na przykład działa ponad 5 tysięcy urządzeń biogazowych.
Gospodarka i środowisko są powiązane ze sobą
Potencjał przemysłu biogazowego w Niemczech szacowany jest na 100 miliardуw kW/h energii do 2030 roku, co będzie stanowić około 10 procent zużywanej przez kraj energii. W Azji — w rolniczych regionach Indii, Wietnamu, Nepalu i zwłaszcza Chin — aktywnie buduje się małe, rodzinne urządzenia biogazowe. Produkowany przez nie gaz zużywa się do przyrządzenia posiłkуw. Według statystyki Ministerstwa Rolnictwa Chin energię z biogazu zużywa jedna trzecia wszystkich istniejących w Chinach gospodarstw.
Bioenergetyka obecnie uważana jest za jedną z najbardziej obiecujących branż gospodarstwa światowego. Firma IBM ogłosiła doroczną listę pięciu najważniejszych innowacji na najbliższe pięć lat Next Five in Five. Największe perspektywy zdaniem IBM ma zielona energetyka. Produkcja biogazu oprуcz efektуw gospodarczych zapobiega emisji metanu, a więc mniejszy jest efekt cieplarniany, poza tym mniejsze jest zanieczyszczenie gleby, wуd podskуrnych, ponieważ odpady zakładуw hodowli bydła są gromadzone i przerabiane na nawozy organiczne.
Na Białorusi dobrze rozumie się zalety bioenergetyki. Nie przypadkiem w strategii rządowej przyciągnięcia inwestycji zagranicznych na okres do 2015 roku, ktуrą uchwalono w bieżącym roku, jednym z priorytetуw nazwano alternatywną energetykę.
W środku kwietnia podczas konferencji międzynarodowej w Moskwie minister gospodarki Mikołaj Snopkow przytoczył takie dane. Celem dywersyfikacji bilansu paliwowego kraju wspуlnie z Rosją do 2020 roku zostanie zbudowana elektrownia atomowa. Pozwoli zastąpić w bilansie paliwowym jedną czwartą gazu ziemnego (na razie jest to podstawowe źrуdło energii). Eksperci twierdzą, że przy wystarczającym finansowaniu Białoruś mogłaby uzyskać z odnawialnych źrуdeł około 20 procent ogуłu zużywanej energii elektrycznej.
Wiatraki, urządzenia solarne, elektrownie wodne — wszystkie te dziedziny rozwijają się w naszym kraju. Biogaz należy do priorytetуw. Według Mikołaja Snopkowa oprуcz już zbudowanych zespołуw za kilka lat planuje się realizacja nowych projektуw pilotażowych: produkcja biogazu z odpadуw komunalnych i ściekуw, gromadzenie biogazu powstającego na wysypiskach śmieci.
Zgodnie z programem budowy źrуdeł energii, zużywających biogaz, uchwalonym przez Radę Ministrуw na Białorusi powinno być oddanych do użytku 39 urządzeń biogazowych o łącznej mocy elektrycznej 40,4 MW.
Do nadania impulsu rozwojowi alternatywnej energetyki Białoruś przystąpiła do Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA), w kraju założono stowarzyszenie Odnawialna Energetyka, uchwalono ustawę o odnawialnych źrуdłach energii. W kraju, jak stwierdził minister gospodarki, powoli stymuluje się rozwуj alternatywnej energetyki, ktуra w przyszłości będzie wyznaczać zielony charakter białoruskiej gospodarki.
Naukowe ujęcie problemu gospodarczego
Z ministrem gospodarki zgadzają się uczeni i eksperci. W kraju istnieją liczne zakłady hodowli bydła. Gnуj w nich po prostu zmywa się ogromną ilością wody. Woda z gnojem nie może być używana, po prostu spala glebę. W pobliżu farm powstają ogromne obszary martwej strefy. Te odpady mogą być surowcem do urządzeń biogazowych.
Białoruskie rolnictwo co roku daje 30 milionуw metrуw sześciennych ściekуw, ktуre należy utylizować. Według danych kierownika Katedry Energoefektywnych Technologii Międzynarodowego Państwowego Uniwersytetu Ekologicznego imienia A. Sacharowa Wasyla Paszyńskiego ze względu na zakłady hodowli bydła biogazowy potencjał Białorusi stanowi 4 miliardy metrуw sześciennych biogazu. Do porуwnania: w 2011 roku Białoruś nabyła w Rosji 20 — 21 miliardуw metrуw sześciennych gazu ziemnego.
Właściwie wszystkie zakłady hodowli bydła mogą same produkować ciepło i energię elektryczną dla siebie dzięki urządzeniom biogazowym, jak rуwnież dla sąsiednich wsi. Kolejnym źrуdłem dochodu od takich urządzeń jest sfermentowana masa (szlam), ktуra jest dobrym nawozem. Pomiot ptasi w ogуle nie nadaje się na nawуz — spala korzenie roślin, jest natomiast idealny do produkcji biogazu, ponieważ daje największą emisję metanu. Urządzenia biogazowe zdaniem uczonych należy budować w pierwszej kolejności w zakładach hodowli drobiu.
Na Białorusi istnieje wiele innych źrуdeł surowcуw organicznych, nadających się do produkcji biogazu. To odpady wszystkich bez wyjątku zakładуw produkcji artykułуw żywności i przetwуrstwa produktуw rolniczych, ścieki kanalizacyjne w miastach, resztki jedzenia, odpady obrуbki drewna itd. Biogazowe “palenisko” chętnie wszystko połknie.
Najbardziej skuteczne jest zużywanie biogazu w miejscu produkcji, bezpośrednie dostawy do użytkownikуw. Właściwie taka jest praktyka światowa. Najbardziej potrzebne są małe i średniej wielkości urządzenia, nadające się do poszczegуlnych farm i zakładуw hodowli bydła.
Jeśli poważnie zajmować się rozwojem przemysłu biogazowego, budowa odpowiednich urządzeń może być zyskownym biznesem, twierdzą eksperci. Teraz kupuje się je za granicą (przeważnie w Niemczech), na Białorusi w ogуle nie są produkowane. Urządzenie biogazowe nie jest skomplikowane. Białoruś sama może je produkować.
W kontekście tej działalności w maju w powiecie dzierżyńskim otwarto Centrum Badawcze i Informacyjne Biomasy na bazie zespołu szkoleniowo-naukowego Wołma Międzynarodowego Państwowego Uniwersytetu Ekologicznego imienia A. Sacharowa.
Prorektor ds. pracy naukowej uczelni Sergiusz Pozniak opowiada, że celem projektu jest zwiększenie wydajności działających na Białorusi zespołуw biogazowych. By urządzenie pracowało na całą moc, trzeba kontrolować skład paliwa. W chwili obecnej prуbki surowcуw z Białorusi wysyła się na badania do Niemiec. Możliwość prowadzenia ich w kraju pozwoli zaoszczędzić czas i pieniądze.
Inwestorom potrzebne jest stymulowanie
Jak każda obiecująca perspektywa, energetyka biogazowa zależy od inwestycji — budowa urządzeń biogazowych wymaga poważnych inwestycji finansowych i intelektualnych.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju niedawno udzielił Białorusi kredytu w wysokości 18 milionуw euro na modernizację oczyszczalni w Witebsku i wdrożenie urządzeń biogazowych w oczyszczalniach w Baranowiczach i Słonimiu. Z pomocą właściwych jednostek Unii Europejskiej uruchomiono urządzenie biogazowe w firmie rolnej Lebiedziewo pod Mołodecznem na europejskie pieniądze.
Zadaniem strategicznym jest stworzenie takich warunkуw, ktуre przyciągną licznych inwestorуw prywatnych w tę branżę.
Michał Salnikow, dyrektor naukowy Centrum Badawczo-Edukacyjnego BEROC (Kijуw) uważa, że należy podnosić konkurencję na rynku energetycznym Białorusi. Należy stymulować stworzenie prywatnych i małych firm komunalnych produkujących energię elektryczną.
Jasne, że rozwуj nowej dziedziny energetyki wymaga stymulowania gospodarczego i prawnego. Praca w tym zakresie trwa. Producenci energii z odnawialnych źrуdeł energii na Białorusi mają prawo na gwarantowane podłączenie do państwowych sieci energetycznych, nabycie wyprodukowanej energii przez państwo oraz opłatę według specjalnych taryf, ktуre są nawet większe niż w państwach Unii Europejskiej.
Niektуrzy eksperci wypowiadają rewolucyjną opinię, że wdrożenie urządzeń biogazowych z czasem pozwoli Białorusi nie kupować gazu w Rosji. To raczej zbyt optymistyczny punkt widzenia. Na pewno warto zwrуcić więcej uwagi na alternatywną energetykę. Biogaz w tej dziedzinie zajmuje szczegуlne miejsce.
Igor Sławiński
