На суседнім пагорку, праз звілістую рачулку Змейку, крыжамі ўпіраецца ў неба драўляны касцёл. Яму амаль тры стагоддзі. За храмам з буслянкі на вершаліне векавога дрэва аглядаў наваколле крылаты гаспадар. Гэтай вольналюбівай птушцы беларускі літаратар Уладзімір Караткевіч прысвяціў радкі: «Зараз вясна. Над усёй нашай краінай, наставіўшы белыя ветразі крылаў, планіруюць буслы. Іх многія і многія тысячы — хто лічыў? На вільчыках сялянскіх хат, на дрэвах, на калонах старых разбураных палацаў, на слупах капліц сярод маладога зялёнага жыта. Гнёзды паўсюль.
І таму мне здаецца, што ў гэтыя — і не толькі ў гэтыя — дні зямлю нашу, Беларусь, можна назваць «зямлёю пад белымі крыламі».
Адзін з куточкаў «зямлі пад белымі крыламі» — перакацістыя ўгоддзі вакол былога мястэчка Паланечка. Амаль два стагоддзі таму казачнасць гэтых мясцін цудоўна занатаваў на гравюры вядомы этнограф Напалеон Орда. У гэтым краі зыходзяцца землі трох абласцей: Брэсцкай, Гродзенскай і Мінскай.
Па цэнтральнай вуліцы Паланечкі праехалі ў супрацьлеглы канец вёскі. За паўразбураным мураваным вадзяным млынам павярнулі ў вузенькі завулак. Паабапал віднеліся акуратна прыбраныя падворкі з дыхтоўнымі забудовамі і садамі. За сялянскімі сядзібамі на пагорку ўзвышаецца сучасны жывёлагадоўчы комплекс. З прасторнага памяшкання насустрач крочыў статны юнак. Павіталіся. Кірыл Дзямідовіч закончыў ветэрынарнае аддзяленне Ляхавіцкага дзяржагракаледжа і прыехаў працаваць у гаспадарку. Пасяліўся ў маладзёжным інтэрнаце. Шчыра падзяліўся планамі: настроены адслужыць у арміі, вярнуцца ў гаспадарку і завочна атрымліваць вышэйшую адукацыю. Прызнаўся: спадзяецца, што пасля заканчэння вучобы ў Ляхавіцкім каледжы прыедзе сюды працаваць і яго нявеста Настасся Ладонская.
Нядаўна атрад маладых спецыялістаў папоўнілі выпускнікі Белдзяржсельгасакадэміі Іван Кірыковіч і сталічнага дзяржагратэхуніверсітэта Вікторыя Калагрыф. Усе яны пасяліліся ў маладзёжным інтэрнаце. Дарэчы, у Паланечцы два будынкі абсталяваны для жылля моладзі.
— У перспектыве плануем усталяваць у інтэрнатах электранагравальныя катлы, — дзеліцца задумкамі дырэктар ААТ «Паланечка» Аляксандр Ханько. — Побач з цэнтральнай сядзібай пракладзены магістральны газаправод, але да газіфікацыі справа не дайшла. У Паланечцы, як і ў суседніх вёсках Рэпічы і Шчарбавічы, большая частка насельніцтва — пенсіянеры. Многія сядзібы выкупілі мінчане пад лецішчы. Гараджан вабіць гэты маляўнічы куток.
І мне, калі прыехаў працаваць пасля заканчэння Беларускага дзяржагратэхуніверсітэта, прыглянуліся гэтыя мясціны. Пачынаў загадчыкам гаража, а потым узначаліў інжынерную службу. Былы дырэктар часта хварэў і даводзілася замяняць яго. Тут сустрэў сваю будучую жонку. Марына з іванаўскай вёскі Адрыжын. Пасля заканчэння Брэсцкага педуніверсітэта атрымала накіраванне ў Паланечку. Мы рыхтаваліся да вяселля, але раптоўна памерла мая маці. Шлюб адзначылі сціпла з самымі блізкімі сваякамі. У вёсцы Шчэрбічы атрымалі ад гаспадаркі дом. Дзяржаўны банк нам як маладым спецыялістам выдзеліў льготныя пазыкі для набыцця бытавой тэхнікі і мэблі. У нас падрастае трохгадовы Мацвейка. Адчуваем сябе шчаслівымі.
— Уласную гаспадарку завялі?
— Няма патрэбы ў ёй. З раніцы да вечара мы з жонкаю загружаны на працы. Неабходнымі прадуктамі нас падтрымліваюць бацькі. Ды і калі палічыць па грашоваму эквіваленту, у вяскоўцаў можна набыць свежае малако, яйкі, мясныя прадукты. Многія гаспадары ў нашых вёсках трымаюць кароў і іншую жыўнасць. І ў магазінах багаты выбар харчовых прадуктаў. Кожную вясну засяваем прысядзібны ўчастак. Садзім кветкі ў палісадніку.
— А садок ёсць?
— Пакуль у ім падрастае некалькі вішаняк. Плануем пасадзіць яблынькі, грушы, слівы. На ўсё патрэбен час. Зараз, калі тэхніка працуе ў полі, для мяне кожная хвіліна на ўліку.
— Аляксандр Валяр’янавіч, з чаго пачыналі дырэктарства?
— З хвалявання, як утрымаць гаспадарку на плаву. Трывожыла вялікая фінансавая запазычанасць. Са спецыялістамі вышуквалі сродкі для пагашэння даўгоў і забеспячэння неабходным вытворчага працэсу. У калектыве сотня працаўнікоў, а ў кожнага сям’я. Для мяне кіраванне гаспадаркай было ўсё роўна, што першы раз сесці за руль аўтамабіля. Раней, калі ўзначальваў інжынерную службу, адказваў толькі за арганізацыю працы механізатараў. А як стаў дырэктарам, узгадаў бацькавы парады. Ён працаваў намеснікам старшыні калгаса і дзяліўся вопытам кіравання людзьмі. Вучыў не падзяляць падначаленых на добрых і нядобрых. Адносіцца да ўсіх аднолькава роўна. Надзвычай складаная справа — кіраваць людзьмі. Не ўсе аднолькава ставяцца да сваіх абавязкаў. Адныя, каб забяспечваць сям’ю, гатовы суткамі шчыраваць, а ёсць і такія, што абы дзень да вечара.
— Які ў гаспадарцы сярэднемесячны заробак?
— Перавысіў 700 рублёў і пастаянна павялічваецца. На веснавых палявых работах і ў жніво механізатары зарабляюць значна больш. Ад атрыманай прадукцыі залежаць выплаты працаўнікам ферм. У грамадскім статку 1710 галоў жывёлы, з іх амаль палова — дойныя каровы. Апошнім часам заўважны недахоп працоўных рук. Значна палепшыліся ўмовы працы на нашых фермах. Сярэднегадавы надой ад каровы перавысіў 5000 кілаграмаў і, спадзяюся, што сёлета павялічыцца. Зараз штодзённа пастаўляем на перапрацоўку 9 тон малака. Бычкоў вагой да ста кілаграмаў перадаём на дарошчванне ў агракамбінат «Мір».
Дзякуючы фінансавым паступленням за рэалізацыю жывёлагадоўчай прадукцыі развіваем вытворчую базу і сацыяльную сферу. Адчувальна паўплывала на гаспадарчую дзейнасць сусветная пандэмія. Былі моманты, што на некаторых участках ледзьве спраўляліся падмяняць хворых.
У гэтыя вясновыя дні галоўны клопат — хутка і якасна завяршыць палявыя работы. Вопытныя хлебаробы за некалькі дзён справіліся з сяўбою аўса і пачалі сеяць іншыя збожжавыя. Кожнае поле атрымлівае неабходную па тэхналогіі норму мінеральных і арганічных удабрэнняў. Пасля снежнай зімы зямля натолена вільгаццю. Для работы тэхнікі на палях запасліся палівам. Закупілі збожжавую сеялку, лідскую касілку КПМ-9 і апырсківацель. Летам чакаем папаўнення атрада механізатараў выпускнікамі прафтэхліцэяў.
— З вашых трыццаці пражытых вёсен якая самая памятная?
— У маім пашпарце пастаўлены шлюбны штамп з запісам «25 красавіка 2015 года». Гэта дарагі майму сэрцу дзень. У тую вясну ўпершыню самастойна кіраваў сяўбою. Паспяхова справіліся і вырасцілі добры ўраджай. Землі тут урадлівыя, звыш 40 балаў. Летась з кожнага гектара намалацілі больш як па 40 цэнтнераў збожжа. Перадавыя механізатары Генадзь і Канстанцін Зуі, Аляксандр Дваракоўскі прадстаўлялі гаспадарку на раённых «Дажынках».
— Што больш усяго цэніце ў хлебаробе?
— Адданасць сваёй справе, старанне, працавітасць і шчырасць. Вышукваем магчымасць стымуляваць такіх хлебаробаў. Але, пэўна, не ў вялікім багацці шчасце.
— Ці верыце ў лёс?
— За пражытыя тры дзесяцігоддзі атрымаў шмат сюрпрызаў, пераважная большасць з іх прыемныя. Імкнуся жыць па прынцыпу: беражонага Бог асцерагае. Усім не дагодзіш. Можна займаць высокую пасаду, але не мець павагі ад людзей. Каб заслужыць яе, шмат чаго трэба. А страціць лёгка. Старшыня райвыканкама Міхаіл Мікалаевіч Палуян, калі віншаваў з прызначэннем на пасаду дырэктара, параіў працаваць так, каб пакінуць пасля сябе добрую памяць.
Пра лёс мы часта разважалі з бацькам. Ён мне наказваў: да людзей стаўся так, як хацеў бы, каб да цябе яны адносіліся. Вучыў не зайздросціць чужому поспеху. Запомнілася яго сялянская прымаўка: «Кінь за сабою, а знойдзеш перад сабою».
— Вясна абуджае пачуцці. Што для вас значаць прыгажосць, каханне?
— Вялікае шчасце бачыць і адчуваць прыгожае. Дзяцінства маё прайшло на Шчучыншчыне. А потым сям’я пераехала ў суседнюю лідскую вёску Ходараўка. Прынямонне багата на цудоўныя краявіды. У памяці засталася прыгажосць мясцін дзяцінства. Гэта любоў да зямлі і вызначыла мой жыццёвы выбар. Цвёрда вырашыў свой лёс звязаць з працай на зямлі. Тэарэтычную базу будучай тэхнічнай прафесіі дала вучоба ў Жыровіцкім дзяржагратэхкаледжы. Навучальныя карпусы суседнічаюць з праваслаўнай святыняй — мужчынскім манастыром. Вышэйшую адукацыю атрымліваў у багатай на гісторыю і культуру сталіцы. Лічу, што як у каледжы, так і ва ўніверсітэце ў вучэбным працэсе варта больш увагі надаваць практычным заняткам студэнтаў. Важна, каб у час вытворчай практыкі ў гаспадарках будучыя тэхнічныя спецыялісты самастойна паспыталі кіраванне рознымі сельгасмашынамі. Гэта паляпшае спасцігаць матэрыяльна-тэхнічную базу. Слушнымі будуць і прапановы практыкантаў беларускім канструктарам па ўдасканаленні дзейнасці вузлоў і механізмаў вырабляемай у рэспубліцы тэхнікі.
— Пасля атрымання дыплома інжынера працуеце сёмы год. Ці былі моманты, калі хацелася кінуць усё?
— На першым часе не раз успыхвала такое жаданне. Але па свайму характару не спяшаўся з прыняццем рашэння. Аналізаваў сітуацыю, і намер паступова знікаў. Зараз усё больш пераконваюся ў правільнасці жыццёвага выбару. Большасць працаўнікоў у нашым калектыве старанныя і працавітыя.
— Каго лічыце сваім галоўным настаўнікам?
— Само жыццё многаму вучыць мяне. Шмат карыснага пераняў ад бацькі Валяр’яна Адольфавіча. У складаныя моманты адчуваю яго падтрымку. І сястра Кацярына цікавіцца маімі справамі. Калі выдаецца магчымасць, з сям’ёю адведваем іх. Бываем і на Палессі ў бацькоў жонкі. Сустракацца з раднёю — вялікае шчасце.
— Якім вам уяўляецца ідэал кіраўніка сельгаспрадпрыемства?
— Сучасны кіраўнік павінен быць адукаваным, культурным і рашучым. Умець аргументавана адстойваць сваю пазіцыю і бачыць перспектыву развіцця. Імкнуся сам адпавядаць гэтым крытэрыям і настроены ўпэўнена весці за сабою калектыў.
Фота аўтара