Спачатку было слова
Шматтонныя станкі i іх зладжаны стук — паверхі вытворчасці, якая працуе нібы гадзіннікавы механізм. Фарбы, клей, папера, кардон, клямары, ніткі — мы ў эпіцэнтры беларускага друкавання.
— Гандаль пацвярджае: людзі менш ходзяць па магазінах. Нягледзячы на гэта, праца на прадпрыемстве працягваецца. Летам пачнецца пік падрыхтоўкі да школьнага сезона, а гэта лепш зрабiць загадзя: сшыткі, каляровы кардон і дзённікі раскупляюць хутка.
Да 80 працэнтаў усіх падручнікаў выпускаецца менавіта тут. Ігар Мікалаевіч з парога кажа: у студзені запусцілі новую друкарскую машыну, якая выдае якасную прадукцыю на ўзроўні сусветных стандартаў.
Вялізныя цэхі, бясконцыя пераходы на паверхах, панарамныя вокны — кніжная кузня будавалася ў далёкія савецкія часы з разлікам плошчаў пад тагачасныя тэхналагічныя рэаліі. Чалавек недасведчаны заблудзіў бы тут на раз-два. Наш верны суправаджальнік, намеснік дырэктара Ларыса Шчэбетава, здаецца, можа праводзіць экскурсію з заплюшчанымі вачыма. Яшчэ маладым спецыялістам пасля інстытута яна пачала свой шлях з фармавога ўчастка. Вобразамі мінулага намеснік дырэктара малюе работніц у белых халатах, найскладанейшую машыну пад назвай лінатып, якая адлівала радкі. Кожная памылка была трагедыяй, а звыклых для цяперашняга часу камп’ютараў не было. З іх з’яўленнем праца цэлага ўчастка змясцілася ў руках аднаго чалавека.
Паліграфісты лічаць Дзень друку прафесiйным святам.Гутарка неўпрыкмет прыводзіць нас да пачатковага этапу стварэння кніг — на ўчастак, куды з выдавецтвам накіроўваюцца файлы будучага выдання. Менавіта тут пачынаецца праца паліграфістаў. Вярстаюцца спускі палос, дзе кожная старонка займае сваё месца, затым выява лазерам запісваецца на формную пласціну, якая ўсталёўваецца ў друкарскую машыну для друку тыража. Пасля друкарскіх працэсаў і кантролю аддрукаваных аркушаў пачынаюцца брашуровачна-пераплётныя працэсы. Ролікі нястрымна цягнуць аркуш, які ўдараецца адным бокам, фармуюцца паралельныя і папярочныя згібы паперы — і атрымліваецца гатовы сшытак. На нашых вачах ствараюцца старонкі кнігі да 75-годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне.
Аркушы, вокладка, форзац — усе элементы друкуюцца асобна, але паралельна, каб сустрэцца на фінальным этапе. А цяпер мы на ўчастку вырабу пераплётных накрывак. Кожная старонка ў машыну закладваецца паасобку, вокладка падаецца з магазіна, праклейваецца. Прызнацца, працэс зачароўвае так, што глядзець на яго, амаль як на агонь і ваду, можна бясконца.
У студзені запусцілі новую друкарскую машыну.Гэта таксама прамысловасць
Машыны на паліграфкамбінаце важаць тоны. Яны, жалезныя і гучныя, працуюць над стварэннем далікатнай кнігі. Наогул, паліграфія — спецыфічная галіна. У кожнага вырабу свой фармат, пад які машына настройваецца спецыялiстам. Трэба ведаць устройства абсталявання, вывучыць усю тэхналогію яго працы. Што ж думаюць на прадпрыемстве пра Дзень друку?
— Мы лічым, гэта наша прафесiйнае свята. Нягледзячы на тое, што яго больш святкуюць журналісты. Бо калі б не было вытворчасці, як бы ўбачылі свет іх тэксты? — разважае Ларыса Станіславаўна.
Тым часам мы назіраем за складанай працай пераплётна-брашуровачнага цэха, куды паступаюць усе сфальцаваныя сшыткі. У кожную секцыю лініі аркушападборкі закладваецца адзін від сфальцаваных аркушаў. Лінія рухаецца, адмысловымі абцугамі бярэцца па адным сшытку ў вызначаным парадку. На выхадзе — паўфабрыкат кнігі.
На лініі аркушападборкі працуе адначасова некалькі чалавек. Кожны абслугоўвае 3-4 секцыі. Праца вельмі цяжкая: развязаць вяровачныя вузлы на пачку аркушаў, спрасаваных драўлянымі падшыўкамі, а затым падняць некалькі кілаграмаў і апусціць у секцыю. Калі ў адной скончыліся аркушы, лінія спыняецца. Таму трэба паспяваць і думаць пра ўсю каманду. Ведалі б школьнікі, якой працай ствараюцца кнігі для іх, — можа, і не паднялася б рука маляваць на старонках!
Каб перакласці звычайную кнігу шрыфтам Брайля, спатрэбіцца ўжо не адна, а чатыры кнігі.Апошнія штрыхі
Уся вытворчасць пабудавана так, каб фінальная лінія, дзе сустракаюцца кніжны блок і пераплёт, працавала бесперабойна. Без перанастройкі на іншае выданне ў змену могуць вырабіць 15 000 падручнікаў. Адарвацца ад працы няма калі, але работніцы, злёгку бянтэжачыся, паспяваюць усміхнуцца ў аб’ектыў нашай фотакамеры.
Такім чынам, лінія апрацоўвае ўжо пашытыя блокі. Карашок кнігі праклейваецца, затым з трох бакоў блок абразаецца і сустракаецца з пераплётнай накрыўкай. Заўважаем, у саманакладзе лініі ляжыць вокладка бардовага колеру з залатымі літарамі — для зборніка вершаў Аркадзя Куляшова.
Думаеце, гэта ўсё? Кніга яшчэ павінна прайсці праверку на якасць — гэта і правільная колераперадача, і паслядоўнасць старонак, і якасная зборка кнігі. І толькі атрымаўшы подпіс пад пячаткай «Выпуск у свет дазваляю», наклад ідзе на паток.
Без перанастройкі на іншае выданне ў змену могуць вырабіць 15 000 падручнікаў.«Цяпер усё пераводзіцца ў электронны фармат», — кажуць скептыкі. Бясспрэчна, калі на адным носьбіце можа быць адразу некалькі кніг — вельмі зручна. Аднак папяровы варыянт усё роўна мае сваіх прыхільнікаў. Нават сярод юнага пакалення.
— Кніга перайшла ў разрад часам і недаступнай забавы, — разважае намеснік дырэктара. — Бо кошт яе прыкметна ўзрос. Таму заўсёды кажу: мы працуем амаль што з золатам.
На паліграфкамбінаце ўпэўнены: дзіцячая кніга не знікне. Дзіця павінна адчуваць яе ў руках, разглядаць ілюстрацыі ў любiмай казцы, знаёміцца з героямі. А з любові да кніг пачынаецца любоў да ведаў...
malyshchyts@sb.by
