21 верасня праваслаўныя адзначаюць вялікае свята — нараджэнне Прасвятой Багародзіцы. У народзе гэты дзень атрымаў шмат іншых назваў: Другая Прачыстая, Малая Прачыстая, Багач, Багатнік, Багатуха, другая Спажа, другі Святок, Гаспожка багатая.
21 верасня — дзень восеньскага раўнадзенства — дзень роўны ночы.
Калі надвор’е ў гэты дзень добрае, то і восень будзе прыемная.
Калі пасля Малой Прачыстай скаціна імкнецца выйсці на пашу вельмі рана, то і зіма будзе ранняя.
У дзень Раства Багародзіцы ікону Дзевы Марыі, якая была ў кожнай хаце, упрыгожвалі апошнім сабраным з поля калоссем, кветкамі, гронкамі рабіны.
Вялікае праваслаўнае свята спалучылася ў народнай культуры з больш старажытным святам у гонар сельскагаспадарчага Даждж-бога — бога дабрабыту, сонца і багацця. Таму гэты дзень называюць яшчэ Багач — да гэтага часу быў сабраны ўвесь ураджай года. У гэты дзень не працавалі, а з зерня новага ўраджаю пяклі вялікі каравай.
Як і ў дзень веснавога раўнадзенства, у гэты дзень “абнаўлялі” полымя ў хатах — гасілі старое, запальвалі новае.
На Беларусі “багачом” звалі таксама рэшата, поўнае зерня, прынесенага прадстаўніком кожнага сялянскага падворка, узятага з калосся першага ці апошняга снапа ў час жніва. Зерне зносілі ў тую хату, дзе “багач” захоўваўся на працягу апошняга года. Яго ссыпалі ў рэшата, ставілі ў цэнтр яго запаленую грамнічную свечку і абыходзілі ўсю вёску.
Перад пачаткам абыходу разам чыталі малітву. Потым амаль усе жыхары вёскі разам са святаром (талакой) з песнямі падыходзілі да кожнага падворка, вадзілі карагоды, наладжвалі гульні і забавы. Гаспадыня павінна была па-гасціннаму вітаць гасцей: ставіла каля варот стол з караваямі, варэннем і інш. Пры гэтым казалі так: “Хто на Багач шкадуе на вячэру зарэзаць барана, то таго барана воўк унясе”.
Пасля гэтага святочнае шэсце накіроўвалася да той хаты, дзе “багач” будзе захоўвацца на працягу наступнага года. Паважаных гасцей каля парога хаты чакалі гаспадары. Яны наладжвалі багаты стол і запрашалі ўсіх пакаштаваць плады новага ўраджаю. Лічылася, што “багач” прыносіў у хату шчасце і багацце.
Багач святкавалі на працягу цэлага тыдня: чым больш ураджайным было лета, тым больш працяглым было свята.
Святкаванне Багача
замыкала найбагацейшы цыкл вясенне-летніх абрадавых святаў, фіксавала рэзкае скарачэнне светлавой час-
ткі дня. Гэты дзень быў пачаткам перыяду восеньскіх вяселляў.
Амаль на ўсёй тэрыторыі Беларусі распачыналіся кірмашы — адна з самых прагматычных форм гандлярства, што было асабліва важна ў час падрыхтоўкі і правядзення шматдзённых вяселляў.
У гэты дзень было прынята хадзіць у госці. Абавязкова наведвалі маладых. Новым сваякам (цесцю і цешчы, свёкру і свякроўцы) неабходна было замацаваць добрыя ўзаемаадносіны паміж сем’ямі сватоў, паміж нявесткай і бацькамі мужа, і наадварот. Часам усе сваякі і знаёмыя сыходзіліся да маладых з тым, каб паглядзець на іх жыццё і навучыць розуму. Госці павінны былі хваліць і адначасова павучаць маладую сям’ю.
У некаторых рэгіёнах існаваў звычай адзначаць другую сустрэчу восені — Асяніны — гульнямі і спевамі. Раніцай жанчыны выходзілі на бераг ракі ці возера з аўсяным хлебам сустракаць Маці-Асяніну. Сталая жанчына стаяла з хлебам, а маладыя людзі былі побач з ёй, спявалі песні і весяліліся.
З гэтага дня пачыналі збіраць пчол на зіму.
Да 21 верасня трэба было абавязкова скончыць усе работы на полі: “Прыйшла Менша Прачыста, канчай сеяць начыста”, “Да Прачыстай — поле чыста”, “Багач заткнуў за страху рагач”, “Да Багача баба рабача, па Багачы — хоць за плот валачы”.
