Давайце слухаць цiшыню, бо яна — гэта простае зямное шчасце, якое мы яшчэ не навучыліся цаніць
А дарэмна. Бо ў нашы імклівыя дні, напоўненыя шматгалосым гулам машын, людской мітуснёй, падчас дзікай рок-музыкай, якая гатова парваць нервы і цярпенне, асабліва ў сталых людзей, — ды чым толькі не цісне на чалавека наш тлумны час, — сапраўдная цішыня становіцца дэфіцытам. Але ж, скажыце, ці можна жыць без яе, чыстай, як марознае зімовае неба, свежай, як летняя раніца пасля начной навальніцы, мудрай, як філасофія і вечны сэнс самога нашага жыцця... Што і казаць, няўтульна на зямлі чалавеку без цішыні.
Прызнаюся, асабіста я вельмі люблю слухаць цішыню. Можа, некоторыя чытачы не зразумеюць гэтага: маўляў, цішыня — не жывая істота, каб яе слухаць. Ну што ж, шаноўныя, паспрабуйце калі-небудзь апынуцца ў такім куточку нашай роднай зямлі, куды не далятае ні адзін, нават самы слабы, гук ці шум. І калі ў вас ёсць шчаслівае пачуцце поўнасцю разумець, арганічна ўспрымаць і шчыра радавацца сустрэчы з прыродай, тады вы адкрыеце ў звычайнай цішыні нешта вельмі хвалюючае, трапяткое, што, безумоўна, глыбока кране вашу душу. За паўстагоддзя журналісцкай працы мне пашчасціла мець асалоду ад цішыні даволі часта, у самых розных мясцінах, нават у экзатычных Індыі, Кітаі, Егіпце. І, як бы мовіць, у кожным выпадку цішыня была чымсьці адметным, па-свойму асаблівым, непаўторным. Пэўна, таму, што яе стварае надзвычай таленавітая фантазёрка-прырода. У гэтых нататках — толькі невялічкая частка майго зачаравання цішынёй. Пачну, канечне, з роднага, беларускага.
Боская глухамань
Паехаў аднойчы на Блакітныя азёры, дзівосную мясціну ў Мядзельскім раёне. Мясцовы ляснічы па маёй просьбе загадзя намеціў такі аддалены куточак, куды мы ішлі пешкі лесам аж тры кіламетры. Сустракаліся на шляху такія непралазныя зараснікі, бы тыя джунглі, у сырых лагчынах чвякала пад нагамі вада, у некаторых мясцінах слізкія карані дрэў цягнуліся на паверхні зямлі, а то густа і непрыветліва тырчэлі калючыя галіны ялін. Ляснічы ўпэўнена крочыў паміж гэтых ялін, і нарэшце мы выбраліся на невялічкую паляну. «Тут і паставім палатку, — сказаў ён. — Бачыце, якая навокал глухамань. Знайшоў яе па вашай просьбе, так што можаце пажыць тут некалькі дзён без ніякай цывілізацыі».
Тое, што дзякуючы добраму ляснічаму мне давялося тут зведаць, добрасумленна занатаваў у сваім тоўстым журналісцкім блакноце. Зараз толькі пра адно — пра ўспрыманне цішыні. Асабліва яна брала ў палон маю душу, незвычайна зачароўвала ноччу. Я падоўгу сядзеў ля невялічкага вогнішча, і нясмелае патрэскванне палення здавалася мне лёгкай музыкай, якая крыху трывожыла цішыню. І ўсё ж цішыня не была глухой, нерухомай, яна быццам жыла добрай ласкай, мяккай пяшчотай, тонкай лірыкай, глыбокай задуменнасцю. Менавіта ў гэтым адметнасць цішыні сярод беларускай прыроды. Маленькая чараўніца-палянка атулена магутнымі старымі ялінамі, адсюль ва ўсе бакі разыходзіўся крыху таямнічы лес, мала асвоены і бязлюдны. Тут можна было хаця крыху адысці ад мітуслівага гарадскога жыцця, поўнасцю адчуць велічнасць і мудрасць амаль некранутай прыроды...
Звонкая палярная ноч
Давялося мне слухаць цішыню і зусім іншую — звонкую. Падарожнічаў са сваімі калегамі-журналістамі па Поўначы, і завіталі мы ў малады горад Лабытнангі, дзе сярод нафтавікоў і газавікоў было шмат беларусаў, яны працавалі тут вахтавым метадам. Якраз стаяла палярная ноч, і ветлівыя, надзвычай гасцінныя гаспадары вырашылі паказаць нам прадмет свайго асаблівага гонару — зону адпачынку.
Мы паехалі туды. І што ўбачылі? Зону адпачынку стварыла сама матухна-прырода. Гэта была шырокая даліна ракі Обі, якую ўпрыгожваў і рабіў выключна прывабнай і ўтульнай даволі сціплы гай лістоўніц і невысокіх бярозак. Газавікі і пабудавалі ў даліне турбазу: сярод дрэў — акуратныя домікі, а навокал — бяскрайняя тундра.
Павячэралі. Стравы былі з мясцовай далікатэснай белай рыбы. Ляглі адпачываць. Мне не спалася, я выйшаў на двор і апынуўся ў незвычайным свеце. Тундра стыла на жудасным холадзе, злівалася з небам, і ва ўсёй прасторы панавала цішыня. Яна ажно звінела на марозе, ад чаго ў нерухомым паветры нешта ледзь чутна дзынкала. Ну што, здаецца, магло ўзрушыць і здзівіць чалавека ў такой аднастайнасці?
Я падышоў да лахматай лістоўніцы, густа зацярушанай калючым снегам. Яна была бэзавая і казачна прыгожая — такое пераўтварэнне рабіла святло, што падала на дрэва ад электралямпы. Злёгку крануў галінку, і ў звонкай цішы пасыпалася на зямлю лёгкае срэбра...
У індыйскім бунгала
У час маіх вандровак па Індыі адчуў цішыню экзатычную. Гэта было ў самым паўднёвым штаце Керала, недалёка ад экватара. Этнічная вёска, дзе мы жылі, называлася Марары-Біч. Цямнела тут вельмі хутка, і ноч адразу ж паглынала высокія пальмы разам з бунгала, у якіх нас пасялілі. Скажыце, ці можа беларус, тым больш журналіст, калі апынецца ў далёкай загадкавай краіне, дарэмна страціць хоць гадзіну, нават некалькі хвілін, каб не адкрываць для сябе гэты непаўпорны, сапраўды боскі цуд, імя якому Індыя?
Таму кожную ноч я выходзіў з бунгала, каб адчуць экзотыку ў такі час сутак. Трапічная цішыня ў тым штаце перамешана з густой вільгаццю, духатой, што ліпне да цела, настоена на водары незлічонай колькасці раслін і кветак.
Недалёка, метраў за трыста ад вёскі, знаходзіўся магутны Індыйскі акіян, ён зараз незадаволена варочаўся, патрывожаны штормам. Над прыціхшай вёскай распасціралася цёмнае неба, і зоркі на ім нечакана буйныя, здавалася, былі намнога бліжэй, чым у нас. Мне мроілася самае рознае, нават здані, яны быццам прыйшлі ў загадкавую начную прастору з даўніх індыйскіх міфаў, якіх перад той вандроўкай я начытаўся больш, чым трэба. Да таго ж кожны дзень мы наведвалі старажытныя мясцовыя храмы, а там было столькі багоў у такім неверагодным абліччы, мы даведаліся пра іх такія цуды, якія яны здзяйснялі, што незвычайныя ўражанні цалкам завалодалі свядомасцю і душой рахманага беларуса.
Ля роднай хаты
І ўсё ж самае хвалюючае пачуцце ахоплівае мяне летам у роднай вёсцы, калі глыбокай ноччу стаю ля хаты. Тут не тое што адзін глыток цішыні — дыхаеш на поўныя грудзі тым паветрам, той прасторай, у якой жыве самае дарагое, нават святое для кожнага з нас, хто нарадзіўся і вырас у вёсцы. Колькі хочаш пі гэтую свежую асалоду, напоўненую водарам роднай зямлі. Але ж раптам шчымлівая туга прыйдзе ў тваё сэрца, бо зразумееш, што многае ў наш вірлівы час ужо назаўсёды страчана...
