На адкрыцці мемарыяльнай дошкі навукоўцу Пятру Лярскаму ў Магілёве
Чаму чалавеку такі гонар? Бо адзначаюцца 100-я ўгодкі Пятра Аляксеевіча. У Магілёўскім дзяржуніверсітэце імя А. А. Куляшова, дзе ён доўгі час працаваў, зроблена фотавыстава “Геаграфія душы”, прысвечаная памяці навукоўца. Вядомы фотамастак Аляксандр Ліцін прадставіў 37 работ, на іх — маляўнічыя куточкі Прыдняпроўя. Аб фотапраекце ёсць згадка на ўніверсітэцкім сайце, старонцы Беларускага геаграфічнага таварыства ў Фэйсбуку. Там, у прыватнасці, прыводзяцца словы прафесара кафедры прыродазнаўства Ігара Шарухі наконт таго, што Лярскага і Ліціна звязвала моцнае сяброўства. Ліцін афармляў ілюстрацыямі адно з апошніх даследаванняў навукоўца, прысвечанае прыродзе Магілёўскай вобласці. Лярскі меў чорна-белыя фотаздымкі прыблізна 60-х гадоў, а Ліцін здолеў адлюстраваць тыя ж мясціны ў колеры. І рэктар універсітэта, прафесар Дзяніс Дук цэніць вялікі ўнёсак, які зрабіў Пётр Лярскі ў развіцці айчыннай адукацыі ды навукі.
Лідзія Пятроўна прыехаць на адкрыццё выставы не змагла: затрымалі справы ў Грузіі. Але яна паўдзельнічала ў падрыхтоўцы Тыдня, ведала й пра адкрыццё памятнай дошкі (скульптар Андрэй Вераб’ёў) на адным з будынкаў універсітэта: па вуліцы Першамайскай, 44. “Мы былі ўвесь час на сувязі з магілёўскім майстрам, — пісала мне супляменніца. — Праглядвалі эскізы, нешта ўдакладнялі. Вельмі ўдзячны прафесару Ігару Шаруху за ініцыятыву па ўсталяванні дошкі ў гонар бацькі, а таксама Магілёўскаму аддзелу Беларускага геаграфічнага таварыства, жыхарам горада — за сабраныя сродкі”. У святочных імпрэзах удзельнічалі сын, нявестка, унукі ды пляменнікі вучонага, яго былыя студэнты. У артыкуле “Эстафета сяброўства і талентаў” (ГР, 23.03.2017) мы пісалі: “Брат Лідзіі Лярскай-Шацірышвілі, Сяргей Лярскі — геолаг. Працуе ў Маскве ў сістэме “Росатом”, узначальваў геалагічныя вышукі пад будаўніцтва Беларускай АЭС пад Астраўцом”. На адкрыцці выставы “Геаграфія душы” Сяргей Пятровіч казаў, што на здымках фотамастака Аляксандра Ліціна ён пазнае родныя мясціны: “Вось наша вёска Рымінка ў Чавускім раёне, знаёмыя з дзяцінства азёры, рэчкі… Што да фотаздымка “Люцынка. Валожынскі раён”, то гэта — сапраўдны жывапіс, гімн роднаму наваколлю”.
Вядомасць Пятру Лярскаму як педагогу прынёс падручнік для студэнтаў “Геаграфія” (напісаны разам з Мікалаем Ратабыльскім): ён разышоўся па ўсіх рэспубліках былога Саюза, некалькі разоў перавыдаваўся. А “Дапаможнік па краязнаўстве” (1966) прынёс аўтару славу ў навуковым асяродку. У 1971-м ён выдаў для беларускіх школьнікаў падручнік “Прыродазнаўства” (3 клас), прызнаны лепшым у СССР, а ў 1975-м пабачыў свет і падручнік для 4 класа. Плёнам працы Пятра Лярскага стала
выданне своеасаблівай энцыклапедыі “Прырода Магілёўскай вобласці” на беларускай (2005) і рускай (2006) мовах. “Тата заўсёды вельмі шмат працаваў, — пісала Лідзія Пятроўна. — Памятаю, нават на прыродзе ён раскладваў на пяньку паперы і ўсё нешта пісаў, пісаў... Калі працаваў над падручнікам па прыродазнаўстве, увесь дом быў у дзіцячых кніжках. Ён перачытаў шмат казак, загадак... Мае дочкі, на жаль, не вучыліся па татавых падручніках: у 90-х змяніліся праграмы навучання. Але ў школе ўсе ведалі іх як унучак знакамітага дзеда. Па падручніках Лярскага вучыліся мае пляменнікі, дзеці дваюрадных братоў і сясцёр”.
Дарэчы, Пётр Лярскі — аўтар больш чым 170 навуковых прац па гісторыі геаграфіі, геаграфіі Беларусі ды краязнаўстве. Пра яго дзейнасць напісана кніга, знятыя фільмы: два ў серыі “Нашы славутыя землякі”, адзін — у серыі “Созидатели”. Ураджэнец Чавускага раёна Магілёўшчыны, Пётр Лярскі, быў адным з арганізатараў Беларускага геаграфічнага таварыства, членам Геаграфічнага таварыства СССР (1947). У 2006-м ён стаў лаўрэатам прэміі “Чалавек года Магілёўскай вобласці”.
У Тыдзень Пятра Лярскага ў Абласной бібліятэцы імя Ул. Леніна прайшоў вечар памяці “Чалавек-легенда з Магілёва”, у вучэбным корпусе №3 МДУ імя А. Куляшова адкрыты адпаведны мемарыяльны куток. А яшчэ “Белпошта” выдала маркіраваную паштоўку з партрэтам навукоўца, і сярэдняй школе №21 Магілёва нададзена яго імя.
Кацярына Мядзведская
Голас Радзімы № 6 (3558), чацвер, 8 лютага, 2018 у PDF
