Каму не хацелася б апынуцца ў казцы? Такая рэдкая магчымасць ёсць у мiнчан i гасцей горада, якiя ў красавiку прыйдуць на канцэрт этнатрыа «Троiца». Гурт мае намер парадаваць сваiх прыхiльнiкаў, добра знаёмых з ягонай творчасцю, i здзiвiць тых, хто пачуе гэтую ўнiкальную музыку ўпершыню.
«Троiца» iснуе ўжо 20 гадоў (17 – як гурт узяў гэтую назву). Ведаюць яе больш па запiсах. У мiнулым годзе этнатрыа тры разы выступала ў Германіі, па два — у Польшчы i Расii, па разу — у Швейцарыi i ў нашай краіне. Сёлета ў лютым адбылася адметная вандроўка — у Чылi.
— Так атрымалася, што нас запрасiлi на фестываль WOMAD (World of Music, Arts and Dance) у Вялiкабрытанiю, — тлумачыць гiтарыст Юрый Дзмiтрыеў. – Але туды мы даехаць не змаглi: была праблема з вiзамi. Раптоўна прыйшло запрашэнне на той жа музычны форум, але… у Сант’яга.
Аказваецца, фестываль WOMAD заснаваны ў 1980 годзе англiчанiнам Пiтэрам Гэбрыелам, музыкам, гуманiстам, мецэнатам i прадзюсарам выканаўцаў этнiкi, з 1982-га вандруе па свеце. I, нягледзячы на даволi сталы ўзрост, беларускiх музыкаў ён упершыню прыняў зусiм нядаўна. Гэта i было этнатрыа «Троiца».
— Мне здаецца, што беларускiя песнi – найпрыгажэйшыя, — падтрымлiвае гутарку лiдар гурта Iван Кiрчук, — мелодыi — шыкоўныя, рытмы — завадныя, толькi пачнi — будуць адразу грукаць, танчыць. Арганiзатары па вынiках фестывалю зрабiлi фiльм, а нашу песню «Мар’я» ўзялi для гукавога афармлення. Значыць, мы спадабалiся.
Аднак лёс непрадказальны. Пакуль беларускiя музыкi рыхтавалiся да паездкi ў Чылi, прыйшло яшчэ адно запрашэнне – зноў на WOMAD, зноў у Вялiкабрытанiю. Так што ўлетку, можа быць, «Троiца» ў другi раз за год пакажа сваё майстэрства на прэстыжным фестывалi.
— Пасля таго як быў выдадзены альбом «Зiмачка», якi атрымаў у нашай краіне дзесяць узнагарод, у тым лiку першую Нацыянальную музычную прэмiю, «Рок-карону», Ultra-Music, хочацца, каб наступная работа была зроблена таксама з якасным гукам, – каменціруе Iван Кiрчук. – На такiм узроўнi можна зрабiць запiс у студыi Пiтэра Гэбрыела за 60 тысяч долараў або ў Польшчы за 15 тысяч. Пакуль фiнансавай падтрымкi мы не знайшлi. Нават замежжа сёння не так актыўна дапамагае, бо i там зараз складаная сiтуацыя.
На думку суразмоўніка, грамадства страчвае вельмi каштоўныя жамчужыны са сваёй скарбонкi — носьбiтаў аўтэнтычнай музыкi. Iх робяць папулярнымi, запрашаючы да ўдзелу ў фестывалях, буйных канцэртах, i з часам самабытныя артысты губляюць iндывiдуальнасць.
— Я ведаю шмат гуртоў i асобных выканаўцаў, якiя iграюць старадаўнюю музыку, якiх сапсаваў час, — шкадуе музыка. – Напрыклад, тэлебачанне (былi такiя праграмы – «Спявай, душа!», «Запрашаем на вячоркi») прапануе пэўны фармат (2—3 хвiлiны), у якi трэба ўпiсацца, i людзi перакройваюць свой матэрыял, у вынiку становячыся падобнымi да ўсiх. Я прывозiў у Мiнск мужчынскi калектыў спеваў з вёскi Гаўрыльчыцы Салiгорскага раёна, i Таццяна Песнякевiч для радыёклуба «Фальклор» запiсала гадзiны тры iх песень. А праз некалькi гадоў яны ўжо спявалi, як усе гурты, з гармонiкам, скакалi, чаго не было раней. Кудысьцi знiклi тыя мужчынскiя многагалосыя спевы.
Пакуль што застаецца па-за ўвагай шырокай грамадскасцi вялiзны пласт народнай культуры – святочныя абрады, якiя Iван Кiрчук дэталёва вывучае i выкарыстоўвае ў сваёй творчасцi.
— Мой падыход да беларускага фальклору i мовы – праз экспедыцыi, праз сустрэчы з людзьмi, — дадае Iван Iванавiч. — Я нарадзiўся ў Лiдзе ў каталiцкай сям’i i да школы размаўляў толькi па-польску. I мне гэтая культура была блiжэй, пакуль я не прыехаў у 1980 годзе пасля службы ў войску ў Мiнск. Тады, ужо ў Iнстытуце культуры, я пачуў гурт «Валачобнiкi» i ансамбль Дзмiтрыя Пакроўскага з Расii, якiя паказалi рэгiянальныя спевы. У мяне з’явiлася патрэба займацца гэтым, што я i раблю ўсе гады. Са студэнтамi педагагiчнага ўнiверсiтэта мы рабiлi вiдовiшчныя рэканструкцыi абрадаў, свят. Гэта было вельмi цiкава, на мой погляд. Заўсёды шмат гасцей прыходзiла на экзамены. Цяпер нават i кафедры этналогii i фалькларыстыкi ва ўнiверсiтэце няма. На працягу дзесяцi гадоў скарачалiся вучэбныя планы, потым засталiся толькi завочнiкi… I я там болей не працую — кантракт закончыўся, i я пайшоў. Але мяне запрасiў Iнстытут культуры выкладаць традыцыйную народную культуру, беларускiя народныя iнструменты, манеру спеваў — тое, што спатрэбiцца. Гэта ўжо не вышэйшая адукацыя, а павышэнне квалiфiкацыi спецыялiстаў. Зараз вось прыехалi кiраўнiкi клубаў. У iх ёсць патрэба ў сцэнарыях: Купалле, Каляды. Мы разглядаем гэтыя матэрыялы, развучваем песнi...
Знойдзецца ва ўстанове i месца для багатай калекцыi Iвана Кiрчука — музычныя iнструменты, посцiлкi, ручнiкi, батлейка, паўтары тысячы CD i 500 DVD. Магчыма, гэта будзе невялiкi музей.
— Што да музычных iнструментаў, з сiвых стагоддзяў iх захавалася няшмат, — гаворыць Iван Iванавiч. — Каб iграць, нашы беларускiя майстры робяць iнструменты самi – акарыны, дудкi, жалейкi… Мы таксама звяртаемся да гэтых умельцаў.
Ёсць у гурта «Троiца» кампазiцыi, у час гучання якiх тройчы мяняюцца музычныя iнструменты. Гэта прынцыпова новы фармат кампазiцый.
— Мы на канцэрце пакажам увесь наш матэрыял, якi ёсць на сёння, — расказвае Юрый Дзмiтрыеў. — Будзе адна новая песня — «Адам». Гэта фрагмент духоўнага верша, запiсаны ў чарнобыльскай зоне: Адам размаўляе з Богам. У нас атрымаўся трошкi iншы падыход... Можа, гэтая песня стане фальклорным шлягерам.
— Калi мы запiсвалi альбом «Зi-мачка», — дадае галоўны чарадзей, — у нас нарадзiлася песня «Сонца», якая адкрыла для нас новыя формы: фолк-сюiта, фолк-опера. Кампазiцыя «Мядзведзь» — гэта адна са жнiўных песень, калi мядзведзь прыходзiць на поле, хоча дапамагчы кабеце, у якой плача дзiця, але баiцца ўзяць малое, каб не паранiць кiпцюрамi. Але да гэтага гучыць «Камаедзiца»: мядзведзь прачынаецца, потым – кiрмаш. Так песня разрастаецца ўжо на тры часткi. «Цар Агонь» — гэта магiя купальскай ночы, ачышчэнне. Тут зноў тры музычныя часткi. Песня «А ў нядзельку выляталi журавы» — балада пра дзяцей, якiх ажанiлi, не ведаючы, што яны брат з сяс-трой, i якія не могуць быць мужам i жонкай. Таму яны вырашылi стаць кветкамi… «Яшчар» — калядная гульня: хлопец адбiрае ў дзяўчат вяночкi, потым за танец цi за пацалунак iх вяртае. Там таксама не-калькi частак. Такi фармат нам дапамагае больш дасканала ўвайсцi ў абрад, так мы адчуваем сябе на сваiм месцы.
Гледачы кра-савiцкага канцэрта ў гэтым пераканаюцца. Як i ў тым, што этнiчная музыка, нягледзячы на сваю даўнiну, можа гучаць не толькi самабытна, але i сучасна.
Алена ДАВЫДАВА