— Перараблялi, аднаўлялi нашу брамку разы мо тры. Цi болей? Разы тры, дык гэта дакладна.
— А навошта? — спытаўся я ў бабулькi Настассi. — З якой такой нагоды яе перараблялi? Вось, напрыклад, веснiчкi — другая справа, заўсёды ў працы, у руху. Праз iх i чалавек, i жывёлiна розная туды-сюды. А праз браму? Зачынiў яе, ды няхай сабе стаiць так.
— А вось у гэтым якраз, — адказала мая суразмоўнiца, — уся i справа. Некалi i брама, як i веснiчкi, заўсёды была ў працы. Заўсёды чалавек турбаваў iх. Ды не проста так, ад няма чаго рабiць, а па неабходнасцi.
— Ну напрыклад, — падштурхнуў я бабульку да ўспамiнаў. — Калi можаце справы хатнiя адкласцi на хвiлiнку, успомнiце, калi ласка, што-небудзь з жыцця-быцця вашай брамкi.
— А чаму ж не? — з непадробным задавальненнем адказала тая. — Не ў дзялцы буракi церабiць. Пагутарыць, ведаеш, справа няцяжкая. Прысядзем, калi пажадаеш, вось тут.
I пачалi бруiцца кранальныя ўспамiны, як невялiчкая ручаiнка, якая неўзабаве злiваецца з больш буйным ручаём, а той у сваю чаргу ўпадае ў паўнаводную i iмклiвую раку. Так i ўспамiны старэнькай Настассi з кожным новым словам раслi, разрасталiся, множылiся новымi падзеямi i цiкавымi здарэннямi, як дрэва голлем. На дзiва, аповед бабулькi быў не тое-сёе, а як буйное, шматграннае апавяданне, якое без цяжкасцi можна было б ператварыць у дакументальны цi мастацкi твор. Слухаў яе, i яшчэ i яшчэ раз дзякаваў лёсу, што ён даруе мне вось такiя сустрэчы, на першы погляд такiя звычайныя. Але кожная такая сустрэча як бясцэнная, чароўная скарбонка, да накрыўкi запоўненая яскравымi, непараўнальнымi, незабыўнымi iмгненнямi з жыцця мiлай нашай глыбiнкi.
— Здавалася, я заўсёды, — пачала бабулька Настасся, — сустракала бацьку, калi той вяртаўся з сенажацi, што далёка за вёскай. Бегла насустрач, гукала, бо вельмi радавалася, што зноў яго ўбачу. Паколькi, як звычайна, дарослыя: бацькi, браты старэйшыя — на сенакосе днявалi i начавалi па тыднi тры цi нават болей. Бацька згiнаўся, хапаў мяне за руку i лёгка закiдваў на капу сена на возе. Я тут жа раскiдвала рукi, падала ў духмяны водар траў i глядзела, як па неабсяжным блакiтным небе навыперадкi беглi за нашым возам аблокi. I я была тады ўпэўненая, што яны зайздросцiлi мне, як мне шанцавала за шырокай, надзейнай спiной бацькi таксама плысцi на капне сена па прасёлкавай дарозе, па брукаванай вясковай вулiцы. Калi бацька спыняў каня, значыма, мы ля нашай брамы. Выбягала мацi i найперш пыталася пра мяне, дзе ж гэтае дзiцё, дзе дачушка, якая толькi што пабегла сустракаць бацьку. Бацька, вядома ж, адказваў, што не сустракаў мяне, не бачыў. Мацi пляскала ў далонi, падыгрываючы яму, i праз смех ускрыквала: «Няўжо згубiлася наша шчасце. Трэба неадкладна, тут жа бегчы шукаць гарэзу!» У той жа момант я ўсхоплiвалася на ногi i гучна крычала: «Вось, не ўбачыла мяне, не заўважыла! А я тут, у гары, так высока, амаль ля самага неба». Мацi зноў пляскала ў далонi, i цяпер ужо не жартуючы прасiла бацьку, каб той трымаў мяне, бо сапраўды высока, бо небяспечна…
— Дровы з лесу — таксама праз брамку. Разам з вазамi дроў у двор прыходзiў таямнiчы, чароўны водар лесу. Водар грыбоў, iмхоў, сунiц i лясных кветак. А торф калi прывозiлi! У адчыненую браму з вулiцы насоўвалася вялiзная гара блiскучых цёмна-рудых брыкецiн. Насiлi кошыкамi ўсе, i пад вечар самi ўсе былi рудыя, як той торф. А як старэйшыя сёстры выходзiлi замуж, цi як следам брат ажанiўся… Сватоў прымалi, вясельнае шэсце — толькi праз браму! Вазы, коней прыбiралi, збрую ўпрыгожвалi брызготкамi, стужкамi. А як прыбяруцца, строi розныя з куфраў дастануць! Нават дзяцей апраналi як лялек нейкiх. Брама была адчыненая насцеж мо тыдзень. Бо яшчэ i пасля вяселля прыходзiлi цi прыязджалi шматлiкiя сваякi, суседзi, вяскоўцы. Як такое забудзецца? Трошкi, канешне, сумна, што цяпер не так часта i не так людна. Але ж во я пагляджу, дык маладыя хочуць усё часцей i часцей вяселле адгуляць так, як бацькi iх i бабулькi. Нехта мо i кажа, што гэта мода пройдзе. А я мяркую iнакш. Мода не мода, а цiкавасць з’явiлася. Бо гэта наша спадчына, гiсторыя, нашае людское багацце. I брамкi, я ўпэўнена, будуць усё часцей адчыняцца на ўсю шырыню, на ўсю сваю шчырую гасцiннасць. Мо i я, глядзi, яшчэ, старая, кiлiшак кульну ды станьчу «Лявонiху». Пакажам маладым, што мы яшчэ не промах, што мы яшчэ не толькi на прызбе, як каты, грэцца ўмеем.
v-cvirko@bk.ru
