Празрыстая, прахалодная, ключавая. Крынічная вада заўсёды лічылася самай чыстай, а значыць, самай карыснай. Але, як паказала сітуацыя, да нядаўняга часу мы ведалі аб нашых крыніцах зусім няшмат. Не было нават дакладнай лічбы, не кажучы ўжо пра дадзеныя аб іх месцазнаходжанні. Аднак у апошнія гады сітуацыя мяняецца. Інвентарызацыя ідзе ў рамках дзяржаўнай праграмы «Ахова навакольнага асяроддзя і ўстойлівае выкарыстанне прыродных рэсурсаў». Ужо да канца гэтага года мы будзем мець поўную карціну, кажуць эксперты. Але ўжо зараз зразумела: сітуацыю па добраўпарадкаванні крынічак трэба мяняць.
Зараз ў спісе эколагаў больш за 800 крыніц. Але гэта толькі поўная тэрыторыя трох абласцей — Гомельскай, Гродзенскай і Магілёўскай — і часткова інфармацыя па Мінскай, Віцебскай і Брэсцкай. Так што ёсць шанц, што лічба дацягне да тысячы. На гэта шчыра разлічваюць эколагі. Але, вядома ж, справа не толькі ў колькасці, а перш за ўсё ў якасці такіх водных аб’ектаў. Акрамя таго, часцяком самі людзі ў жаданні выратаваць або акультурыць крыніцы робяць толькі горш.
Наогул, у ідэале, гавораць спецыялісты, чалавек у прынцыпе не ўмешваецца ў натуральныя працэсы. Але што на практыцы? Бочка, ванначка з кранікам, кубачак, абкладзеная каменьчыкамі тэрыторыя і гэтак далей — усё гэта, перакананы загадчык сектара маніторынгу і кадастра жывёльнага свету НПЦ НАН па біярэсурсах Уладзімір Байчароў, лішняе. Акрамя таго, не трэба забываць: аб’ект можа аказацца помнікам прыроды. І тады любое добраўпарадкаванне тут у прынцыпе забаронена. Так што любым работам на крыніцах папярэднічае зварот і ўзгадненне сітуацыі з мясцовымі ўладамі. Ды і ў выніку знешняя прыгажосць і камфорт могуць каштаваць крынічцы жыцця — яна можа папросту высахнуць. А ў выніку пацерпіць не толькі чалавек. У першую чаргу, асаблівыя жывыя арганізмы, якія жывуць толькі ў крынічнай вадзе, — так званыя крэнабіёнты. Такія ж, як, напрыклад, у скандынаўскіх горных рэках. Ці водарасці, падобныя да тых, што ёсць у гарачых крыніцах Забайкалля.
Акрамя дакладных лічбаў, даследаванне дасць і эколагам, і ў першую чаргу нам з вамі веды пра сапраўдную карысць крынічнай вады. Бо крыніца крыніцы не роўная. Так, у большасці з іх якасць вады ў норме. Але часам, па інфармацыі экспертаў, сустракаюцца ў гэтай вадзе жалеза, нітраты і, што асабліва дрэнна, кадмій, які як цяжкі метал можа назапашвацца ў арганізме чалавека і выклікаць атручванне. Дарэчы, не заўсёды і асвечаны статус — гарантыя чысціні вады. Напрыклад, у адной з крыніц у населеным пункце Сар’я Верхнядзвінскага раёна былі выяўлены праблемы. Але ж для людзей крыніца — апрыёры чыстае месца.
Даследаванні — гэта, вядома, добра. Але як данесці інфармацыю да людзей? Як прыцягнуць увагу грамадскасці? Мінпрыроды днямі запусціла акцыю «Раскажы аб сваёй крыніцы», у рамках якой жадаючыя могуць не толькі распавесці аб водным аб’екце, яго месцазнаходжанні, але і перамагчы ў конкурсе. Хоць, без перабольшання, галоўная перамога ў такой працы — асабісты ўклад у скарбонку даследчыкаў. Тым больш што ён не застанецца па-за ўвагай. Сабраная такім чынам інфармацыя, адзначылі ў Мінпрыроды, ляжа ў аснову будучых работ па навядзенні парадку на зямлі.
arteaga@sb.by