Na koсcu paјdziernika do Miсska przyjeїdїaі Norbert Randou, konsultant centrum jкzykуw obcych MSZ Niemiec. Miaі niezwykі± misjк — okazaж Bibliк Skoryny, odnalezion± w miasteczku Gцrlitz na granicy NRF z Polsk±. Zreszt± pan Randou przywiуzі do Miсska tylko kopie kilku stron pierwszej biaіoruskiej ksi±їki. Oryginaі nadal przechowywany jest w Gцrlitzu, w bibliotece Gуrnoіuїyckiego Towarzystwa Naukowego.
— W listopadzie 2003 roku w Gцrlitzu odbywaіa siк konferencja teologiczna, podczas ktуrej przedstawiono kilka Pism ¶wiкtych z tej biblioteki — opowiada pan Randou. — W¶rуd nich znalazіa siк rуwnieї ksi±їka z tytuіem w jкzyku sіowiaсskim. Nikt nie zwrуciіby na ni± uwagi — tu, w Gцrlitzu, rуwnieї mуwi siк w jкzykach sіowiaсskich (s± to ziemie іuїyckich Serbуw), ale ksi±їka wydrukowana byіa nie іacink±, lecz cyrylic±. Zainteresowaіo to pastora Petera Liobersa. On sprуbowaі odczytaж tytuі. Kiedy dowiedziaіem siк o odkryciu, bardzo siк zdziwiіem. Dotychczas w ¶wiecie znane byіy tylko 258 egzemplarzy wydaс Skoryny, przy czym w Niemczech nie byіo їadnego.
Norbert Randou przez dwa lata badaі biaіorusk± Bibliк. Udaіo mu siк prze¶ledziж jej los prawie od momentu ukazania siк w druku. Biblia na 1316 stronach (658 arkuszach) ukazaіa siк w Pradze w latach 1517–1519. Wydanie jest wіasno¶ci± Gцrlitza od 1527 roku.
Zgodnie z wersj± uczonych Skoryna urodziі siк w Poіocku w rodzinie prawosіawnej. Ale na koсcu XV stulecia w jego mie¶cie pojawili siк mnisi katolickiego zakonu ¶wiкtego Franciszka i rodzina zmieniіa wiarк — st±d Skoryna ma “zachodnie” imiк.
Kiedy w Pradze spod jego maszyny drukarskiej ukazaіy siк ksiкgi Biblii, Skoryna miaі zajmowaж siк ich zbytem. Z tego powodu zwiedziі wiele miast Polski i Niemiec, aby znaleјж wspуlnikуw. Niespodziewanie znalazі “kolegуw” w ¶rodowisku protestanckim. Nie wiadomo, czy Skoryna przyj±і religiк luteraсsk± po poznaniu Lutra. Ale w roku 1520, bкd±c w Bresіau (obecny Wrocіaw), poznaі on pastora Johannesa Hessa, wspуіtowarzysza Lutra, i daі mu w prezencie swoj± Bibliк. Jest to caіkiem moїliwe. Chociaї do Hessa ksi±їka mogіa trafiж rуwnieї inn± drog± — od bresіauckiej szlachty o nazwisku Bank — prawdopodobnie Skoryna prowadziі z nimi interesy. A w Gцrlitzu ksi±їka “zadomowiіa” siк najpierw w miejscowym gimnazjum, a pујniej w bibliotece.
Czy Niemcy j± czytali? Chyba tak. Co mogіo ich zainteresowaж w biaіoruskiej wersji Pisma ¶wiкtego? Skoryna byі ¶miaіkiem. Pozwoliі sobie na interpretacjк Ksiкgi nad ksiкgami prostym jкzykiem, nie wstydziі siк umie¶ciж w niej swojego nazwiska i portretu. Mogіo to wywrzeж wraїenie na kaїdym wyksztaіconym Europejczyku.
Ale osoba Skoryny dla wiкkszo¶ci Niemcуw nadal pozostawaіa tajemnicza, je¶li nie zupeіnie nieznana. Jeszcze trzysta lat temu, kiedy kto¶ po raz ostatni (?) korzystaі z ksi±їki, Bibliк potraktowano jako “moskiewsk±”, a biaіoruski Poіock pomylono z polskim miastem Pіockiem niedaleko Warszawy.
Zreszt± i w XX stuleciu zdarzaіy siк kazusy.
— Kiedy byіem studentem — opowiada Johannes Schlotz, wspуіprezes stowarzyszenia “Biaіorusko-niemieckie spotkania”, ktуry przyjechaі do Miсska razem z panem Randou, — byіem pewien: Franz Skoryna jest Niemcem!
A propos, w Bibliotece Narodowej Biaіorusi znajduje siк tylko 11 “drukуw” Skoryny lub ich fragmentуw. Tyle samo ksi±g zawiera oprawa Biblii Skoryny odnaleziona w Gцrlitzu. Sensacjк zrobiіa rуwnieї ta liczba, dlatego їe do niedawna wszyscy uwaїali, їe w Gцrlitzu odnaleziono tylko jedn± ksi±їkк. Johannes Schlotz obiecaі zrobiж wszystko, aby w Miсsku pojawiіa siк elektroniczna kopia wydania z Gцrlitzu.
Jak wynika ze sіуw sіynnego biaіorutenisty Adama Maldysa, w Poіocku, w ojczystym mie¶cie Skoryny, na razie nie ma їadnego egzemplarza ksi±їek krzewiciela o¶wiaty. Bкdziemy czekaж na nowe znaleziska. A one na pewno jeszcze bкd±.
Wiktor Korbut
Informacja
Tilman Schmidt-Neueburg, pierwszy sekretarz ambasady Niemiec na Biaіorusi:
“Jeste¶my zainteresowani, aby w Niemczech wiedziano o Biaіorusi. Odnalezienie Biblii spowodowaіo, їe o waszym kraju zaczкto mуwiж. W najbliїszym czasie postaramy siк zorganizowaж wystawк i przywieјж “Gцrlitzk±” Bibliк na Biaіoru¶. Pytano mnie o przekazanie Biaіorusi wydania biaіoruskiego krzewiciela o¶wiaty. Mogк tylko powiedzieж, їe Biblia Skoryny nie jest wіasno¶ci± ambasady NRF na Biaіorusi. Stanowi ona wіasno¶ж miasta Gцrlitz”
Gцrlitz — miasto w Niemczech, land Saksonia. W roku 2010 Gцrlitz pretenduje do tytuіu kulturowej stolicy Europy. Pod wzglкdem geograficznym jest bardzo podobny do estoсskiej Narwy: poіoїony jest nad rzek± Najs±, ktуra dzieli go od polskiego miasta Zgorzelec, tak samo jak Narowa dzieli Narwк od rosyjskiego Iwangoroda. Niedawno odbudowano most, і±cz±cy Gцrlitz i Zgorzelec, ktуre zostaіy podzielone po 1945 roku.
