Мясцовая жыхарка Сафія ПЕШКА нядаўна адзначыла 85-годдзе. Як святкуюць Шчодры вечар, ведае з дзяцiнства.
Вёска Лука знаходзiцца ў дваццаці кіламетрах ад Століна. Маленькая, але надта цікавая кропка на карце Брэсцкай вобласці. Хоць бы таму, што мясцовыя жыхары не любяць купляць хлеб у краме. Гэта звязана з невыкараняльнай звычкай выпякаць пухлыя караваi самiм — у сялянскай печы па рэцэптах прапрабабуль. Ён жа смачнэйшы за пакупны. Але не только хлеб, амаль усё, што ідзе на стол, гатуюць лукенцы сваімі рукамі. Карэспандэнт «Р» прыехала ў акружаную багнай Луку менавіта з гастранамічнай мэтай: паглядзець, як тут па-дамашняму святкуюць Шчодрыкі. Гэта ж цiкава — ведаць, што ўпрыгожвае стол у такое старажытнае свята і як гатуюць галоўныя стравы?
«Каралева» шчодраўскага стала — куцця. Страва самая простая, але без яе — нiяк.
Прафесар Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.С. Пушкіна Іна Швед, якая займаецца вывучэннем абрадавай мазаікі палескіх зямель не першае дзесяцігоддзе, канстатуе, што, на жаль, многія традыцыi знікаюць з ужытку сучаснага вяскоўца.
— Гэта звязана са зменай гаспадарчай дзейнасці і сацыяльна-эканамічнай прыродай нашага грамадства. Так, памяншэнне колькасці свойскай жывёлы прывяло да змен у структуры і складзе Юр’еўскіх абрадаў. Каляды, надзвычай важная частка народнага календара, можна назваць шчаслівым выключэннем, — тлумачыць фалькларыст.
…а ролю «прынцаў» выконваюць блiнцы.
— Трэба ведаць асаблівасці свята. Напрыклад, пакладзіце пад абрус крыху сена.
У царкву схадзiць — важная традыцыя
Самае галоўнае — дванаццаць страў. Больш можна. Менш — не. Колькасць адпаведна колькасці апосталаў. Каб год удаўся, кожны за сталом павінен пакаштаваць кожную страву. Куцця, каша з ячменю, абавязкова ставіцца ў цэнтр стала.
Шчадравалi заўсёды як пад вокнамі, так і ў дамах, дзе звалі гаспадароў і жадалі дабрабыту ў надыходзячым годзе.
Куцця на 13 студзеня па-іншаму завецца другой, ці «шчодрай».
— У адрозненне ад першай — каляднай, або «галоднай» куцці, якую мы елі ў апошні вечар паста, — зараз дадаём свіныя скваркі, — расказвае 85-гадовая мясцовая жыхарка Сафія Пешка.
Самае галоўнае — дванаццаць страў на стале. Больш можна. Менш — не.
Таксама на стале лукенцаў заўжды кісель з аўсяных хлоп’яў і журавін, печанае мяса, пальцам піханая каўбаса, квашаныя ў бочках гуркі ды капуста, запяканка з бульбы.
Яшчэ адзін традыцыйны прысмак, якім частуюць гасцей у сваёй хаце Марыя Вячорка і Аляксандр Ралько, — бліны. Блінцы у Луцы «робляць» і мучныя, і картапляныя. Патэльню мажуць скваркай. На гэтым этапе скварка — зручны дапаможнік гаспадыні. Але вельмі хутка і яны з’явяцца на святочным стале як асобная страва — з колцамі залацістай цыбулі. Менавіта сюды трэба акунаць бліны, каб злавіць скваркі. І толькі рукамі. Смаката!
У Луцы традыцыі сустракаюцца з сучаснасцю
Шчодры вечар — добры час пажадаць дабрабыту суседзям, сябрам на ўвесь год. З гэтай нагоды маладыя ды старыя сяляне вечарам 13 студзеня ходзяць па хатах і спяваюць.
Акрамя традыцыйных адрасоў, жыхары Лукі наведваюць клуб. У апошнім ёсць нават краяведчы музейны пакой, які няспынна папаўняецца экспанатамі. Да 2012 года працавала няпоўная сярэдняя школа. У чэрвені 2014-га ў адным з яе будынкаў адкрылі каплічку. Менавіта там знаходзіцца Брацкая свечка, якую згодна з абрадам мужчыны вёскі раз у два гады пад Шчодрыка робяць у кагосьці ў хаце.
Фота аўтара